Σύμφωνα με την Chelsea Sleep και τους συναδέλφους της από το Πανεπιστήμιο της Georgia, αυτά τα λεγόμενα «καλά» χαρακτηριστικά συνδέονται με ένα ευρύ φάσμα αποτελεσμάτων που αντικατοπτρίζουν την επιτυχία στους διάφορους τομείς του σχολείου, της εργασίας, των σχέσεων, της γονεϊκότητας, της σωματικής και ψυχικής υγείας, ακόμη και της μακροζωίας. Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι που ανήκουν στο δυσμενές άκρο του συνεχούς της προσωπικότητας είναι γνωστό ότι βιώνουν μια σειρά από δυσλειτουργικά αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ουσιών, της επιθετικότητας και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς.
Δεδομένων αυτών των εναλλακτικών, θα μπορούσατε να σκεφτείτε ότι οι άνθρωποι των οποίων η προσωπικότητα δεν είναι εκ φύσεως τόσο προσαρμοστική θα έκαναν ό,τι μπορούσαν για να βρουν τρόπους να αλλάξουν. Πράγματι, υπάρχουν ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ότι η εμπρόθετη αλλαγή της προσωπικότητας είναι δυνατή σε όλη τη διάρκεια της ζωής, καθώς οι άνθρωποι βρίσκουν τρόπους να αποβάλουν κάποια από τα ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά τους υπέρ εκείνων που τους βοηθούν να επιτύχουν τους στόχους τους. Ωστόσο, όπως σημειώνουν οι Sleep κ.ά., «παραμένει ασαφές γιατί πολλά άτομα παρουσιάζουν σχετικά μικρή αλλαγή στα προβληματικά χαρακτηριστικά τους… όπως ο ανταγωνισμός».
Ποια είναι μερικά από τα εμπόδια όσον αφορά στην αλλαγή προσωπικότητας
Υπάρχουν 3 συνθήκες, προτείνουν οι ερευνητές, που κρατούν τους ανταγωνιστικούς ανθρώπους «κολλημένους» σε αυτό το χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς τους. Πρώτον, μπορεί να μην θέλουν να αλλάξουν, παρόλο που γνωρίζουν ότι η προσωπικότητά τους τους δημιουργεί προβλήματα. Δεύτερον, μπορεί να θεωρούν ότι είναι αδύνατο να εμπλακούν σε νέες συμπεριφορές, παρόλο που αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει να αντιστραφεί η ροή της ζωής τους προς μια πιο θετική κατεύθυνση.
Καθώς στερούνται τόσο το κίνητρο να αλλάξουν όσο και την πεποίθηση ότι μπορούν, τα άτομα αυτά αντιμετωπίζουν το τρίτο εμπόδιο στην αλλαγή: δεν μπορούν να βιώσουν τους νέους τρόπους συμπεριφοράς που θα μπορούσαν τελικά να εξουδετερώσουν τις πεποιθήσεις τους ότι η αλλαγή δεν είναι ούτε επιθυμητή ούτε δυνατή.
Σκεφτείτε κάποιον που γνωρίζετε και τον οποίο θα χαρακτηρίζατε ως υψηλά ανταγωνιστικό. Έχει πάντα την αντίθετη άποψη από όλους τους άλλους, λέει πράγματα που είναι απλώς κακά και αρνείται να συνεργαστεί σε κάθε είδους κοινό εγχείρημα. Μπορεί να εργάζεστε μαζί σε ένα έργο, και αυτό το άτομο δεν κάνει τίποτα άλλο από το να επικρίνει και να αμφισβητεί όλες τις επιλογές καθώς τίθενται στο τραπέζι.
Όσο κι αν προσπαθείτε να βρείτε έναν τρόπο να παρακάμψετε την πεισματική άρνηση αυτού του ατόμου να δεχτεί κάποιου είδους συμβιβασμό, το μόνο που παίρνετε σε αντάλλαγμα είναι υποτιμητικά ή και κακοπροαίρετα σχόλια. Τελικά, απλά σταματάτε να ζητάτε τη βοήθεια αυτού του ατόμου και προχωράτε με τα σχέδιά σας όπως μπορείτε.
Όταν τελικά ξεπεράσετε την ενόχλησή σας, ίσως αρχίσετε να αναρωτιέστε τι συμβαίνει στο μυαλό αυτού του αντιδραστικού ατόμου. Δεν βλέπουν πόσο αντιπαραγωγικό είναι να πολεμούν συνεχώς απέναντι στην πλειοψηφία; Δεν μπορούν να ξεπεράσουν αυτά τα 3 εμπόδια για να κάνουν μια προσπάθεια να μειώσουν το επίπεδο του ανταγωνισμού τους;
Για να αποκτήσουν εικόνα σε ερωτήματα όπως αυτά, η Sleep και οι συνεργάτες της αποφάσισαν να διερευνήσουν άμεσα τους αντιλαμβανόμενους κινδύνους και τα οφέλη του να γίνει κανείς λιγότερο ανταγωνιστικός, όπως αξιολογήθηκαν από άτομα των οποίων οι βαθμολογίες προσωπικότητας τους τοποθετούν στο παθολογικό εύρος αυτής.
Πλεονεκτήματα έναντι εμποδίων στην αλλαγή προσωπικότητας
Από ένα διαδικτυακό δείγμα 715 ενηλίκων, η ερευνητική ομάδα εντόπισε 252 άτομα των οποίων οι βαθμολογίες τους τοποθετούσαν στο παθολογικό άκρο ενός τεστ διαλογής διαταραχών προσωπικότητας 10 στοιχείων. Οι συμμετέχοντες αυτοί συνέχισαν στη συνέχεια να βαθμολογούν τον εαυτό τους σε μια κλίμακα 1-100, αξιολογώντας τα πραγματικά και τα επιθυμητά επίπεδα 25 χαρακτηριστικών τους, όπως περιγράφονται από τους 5 τομείς διαταραχών προσωπικότητας του DSM-5.
Για κάθε τομέα, οι συμμετέχοντες βαθμολόγησαν πόσο πολύ το καθένα από αυτά δημιουργούσε προβλήματα στην καθημερινή τους ζωή, τα οφέλη της αλλαγής και το ενδιαφέρον τους για αλλαγή. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες συνέχισαν βαθμολογώντας τις ακόλουθες δηλώσεις σχετικά με τα αντιλαμβανόμενα κίνητρα και τα εμπόδια για την αλλαγή:
– Δεν έχω το κίνητρο να αλλάξω.
– Δεν ξέρω πώς να αλλάξω.
– Δεν νομίζω ότι είμαι σε θέση να αλλάξω.
– Η αλλαγή θα είναι πολύ δύσκολη.
– Έχω προσπαθήσει να αλλάξω, αλλά απέτυχα.
Τέλος, σε μια προσπάθεια να ακούσει τους συμμετέχοντες με τα δικά τους λόγια, η ερευνητική ομάδα τους ζήτησε να απαντήσουν σε διάφορες ερωτήσεις ανοικτού τύπου στις οποίες μπορούσαν να περιγράψουν τα προβλήματα που τους έχει προκαλέσει η προσωπικότητά τους, τα οφέλη που τους έχει προσφέρει και τον κυριότερο λόγο για τον οποίο πίστευαν ότι η αλλαγή θα ήταν δύσκολη.
Εξετάζοντας πρώτα τους τομείς του DSM-5, η αλλαγή θεωρήθηκε ως πιο επιθυμητή για αυτούς τους συμμετέχοντες στον τομέα του αρνητικού συναισθήματος, που σημαίνει ότι ήθελαν όντως να είναι πιο ευτυχισμένοι. Ωστόσο, μόνο το 15% του δείγματος δήλωσε πραγματικά ότι ήθελε να είναι λιγότερο ανταγωνιστικό. Επιπλέον, το 23% του δείγματος επιθυμούσε να είναι ακόμη πιο ανταγωνιστικό. Παρά το γεγονός ότι έβλεπαν αυτό το χαρακτηριστικό να προκαλεί βλάβη στην καθημερινή τους ζωή, βρήκαν σαφώς ότι ο ανταγωνισμός έχει τα οφέλη του.
Τα υπόλοιπα δεδομένα επέτρεψαν στους συγγραφείς να εντοπίσουν αυτά τα αντιληπτά οφέλη, τα οποία περιλάμβαναν (σύμφωνα με τους συμμετέχοντες) καλύτερα αποτελέσματα στην υγεία και το επάγγελμα, ισχυρότερη κοινωνική παρουσία, ικανότητα υπεράσπισης του εαυτού, έλλειψη ενοχών και μεγαλύτερο διαπροσωπικό έλεγχο. Δεν τους ενοχλούσε το γεγονός ότι ο ανταγωνισμός τους τους έκανε να φαίνονται αλαζόνες.
Προφανώς, στους ανταγωνιστικούς ανθρώπους αρέσει να υιοθετούν τις αντίθετες απόψεις από όλους τους άλλους, επειδή πιστεύουν ότι αυτό τους ανταμείβει. Όπως επισημαίνουν επίσης οι Sleep κ.ά., μπορεί επίσης να τους αρέσει να αισθάνονται ισχυροί και να έχουν τον έλεγχο. Η αυτοπεποίθησή τους δέχεται ώθηση επειδή δέχονται άφθονη ενίσχυση με τη μορφή της προσοχής.
Μπορούμε να βοηθήσουμε το ανταγωνιστικό άτομο να αλλάξει;
Από αυτά τα ευρήματα μπορεί να φαίνεται ότι κάθε ελπίδα έχει χαθεί όταν πρόκειται να εξομαλυνθούν οι τραχιές άκρες του ανταγωνιστικού ατόμου. Ωστόσο, η Sleep και οι συνάδελφοί της πιστεύουν ότι μπορεί να υπάρχει ελπίδα, ακόμη και για άτομα των οποίων ο ανταγωνισμός φτάνει σε κλινικά επίπεδα.
Αναγνωρίζοντας πόσο πολύ οι ανταγωνιστικοί άνθρωποι εκτιμούν τον έλεγχο και την προσοχή, μην αφήνετε τη συνεχή κριτική τους να σας εκφοβίζει και να προσπαθείτε να τους ικανοποιήσετε. Όταν συμπεριφέρονται με πιο συνεργάσιμους τρόπους, να είστε έτοιμοι να τους παρέχετε ενίσχυση, ώστε να μάθουν ότι υπάρχουν καλύτεροι τρόποι για να τραβήξουν την προσοχή από τις συνεχείς γκρίνιες τους. Μπορεί ακόμη και να εκπλαγούν όταν συνειδητοποιήσουν πόσο ωραία αισθάνονται όταν είναι πιο ευγενικοί, ειδικά αν αυτό τους δίνει τα ίδια ή και καλύτερα αποτελέσματα από ό,τι η προηγούμενη τραχύτητά τους.
Εν κατακλείδι, αν η αλλαγή προσωπικότητας είναι όντως θέμα στάθμισης του κόστους έναντι του οφέλους, φαίνεται ότι όλοι θα μπορούσαν να βοηθηθούν μαθαίνοντας πώς να βλέπουν αντικειμενικά και τα δύο. Οι άκρως ανταγωνιστικοί μπορεί να προτιμούν να παραμείνουν έτσι, αλλά για τη δική τους ολοκλήρωση και εκείνη όσων αλληλοεπιδρούν μαζί τους, μπορεί να είναι απλώς θέμα εκμάθησης ενός νέου τρόπου διευθέτησης των καταστάσεων.
