Ο μύθος
Το κυνήγι της ευτυχίας είναι θεσμοθετημένο ως ένα από τα δικαιώματα του ανθρώπου σύμφωνα με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας των ΗΠΑ το 1776. Έχει γίνει και διάσημη ταινία με τον Will Smith για τους νεότερους. Η ταινία περιγράφει τη ζωή ενός νεαρού έγχρωμου πατέρα με ένα παιδί, ο οποίος θέλει να μπει στον χρηματοοικονομικό τομέα και να ζήσει το Αμερικάνικο όνειρο. Και να ζήσει ευτυχισμένος.
Στην ταινία τα καταφέρνει τελικά. Να δουλέψει ως χρηματιστής. Γιατί αν όντως έγινε ευτυχισμένος δε θα το μάθουμε ποτέ, καθώς η ταινία τελειώνει όταν πετυχαίνει το στόχο του και γίνεται μόνιμος εργαζόμενος στην εταιρεία του... Happy end??
Η πραγματικότητα
Αν όμως ήταν να μαντέψουμε θα λέγαμε ότι οι πιθανότητες ήταν εναντίον του στο να γίνει ευτυχισμένος. Διαβάζοντας οποιοδήποτε βιβλίο Θετικής Ψυχολογίας θα δει κανείς πως το κυνήγι της ευτυχίας μας κάνει στην πραγματικότητα πιο…δυστυχισμένους. Άρα όσο προσπαθούμε να γίνουμε ευτυχισμένοι, τόσο απομακρυνόμαστε από τον στόχο μας.
Ίσως το ίδιο που συμβαίνει και με έναν οργασμό. Όσο τον σκέφτεσαι, τόσο δεν τον φτάνεις…
Τι μπορείς να κάνεις λοιπόν για να ζήσεις μια ζωή μακριά από την κατάθλιψη και τη δυσφορία; Τι πρέπει να ψάξεις να βρεις; Τι να κυνηγήσεις;
Η εναλλακτική
Η καλύτερη εναλλακτική φαίνεται να είναι να προσπαθήσεις να βάλεις νόημα στη ζωή σου. Όχι ευτυχία. Νόημα. Η αίσθηση της ευτυχίας έρχεται και φεύγει. Το νόημα θα σε κρατήσει όρθιο ακόμα και όταν έρθουν οι δύσκολες στιγμές.
Αν και ο πατέρας της Θετικής Ψυχολογίας, Martin Seligman, έχει ορίσει τη ζωή με νόημα σαν ένα βασικό συστατικό μιας ευτυχισμένης ζωής, λίγοι από εμάς το λαμβάνουμε υπ' όψιν όταν σκεφτόμαστε το πώς μοιάζει στα μάτια μας μια ευτυχισμένη ζωή.
Πώς όμως μπορείς να ζήσεις μια ζωή γεμάτη νόημα; Η ζωή με νόημα βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες. Σας παραθέτω την καλύτερη ανάλυση που έχω ακούσει μέχρι στιγμής.
Πυλώνας 1. Αίσθηση ότι ανήκεις
Όλοι έχουμε ανάγκη την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου. Κάποιες φορές μας οδηγεί κάπου για το καλό (οικογένεια, παρέα) και κάποιες άλλες για το κακό (συμμορία, αίρεση, φανατική ομάδα κλπ). Αυτό που έχουμε πραγματικά ανάγκη είναι η αίσθηση ότι μας αποδέχονται γι' αυτό που είμαστε. Κάτι αρκετά σπάνιο, η αλήθεια είναι.
Μπορείς να βρεις έστω και έναν άνθρωπο να συζητήσεις και να νιώσεις ότι σε αποδέχεται γι αυτό που είσαι και να τον αποδεχτείς κι εσύ; Αν ναι, τότε έχεις ήδη κάνει ένα σημαντικό βήμα για να δώσεις νόημα στη ζωή σου.
Πυλώνας 2: Ύπαρξη Σκοπού
Ο πιο προσιτός στόχος για να αποκτήσεις σκοπό στη ζωή σου είναι το να απαντήσεις σε αυτές τις δυο ερωτήσεις:
Σε τι είσαι καλός;
Πώς μπορείς να χρησιμοποιήσεις τις ικανότητές σου για να βοηθήσεις τους άλλους; Ή την κοινωνία;
Μπορεί να είναι μέσω της δουλειάς σου ή έξω από αυτήν. Μπορεί να βοηθήσεις έναν άνθρωπο (έναν γονιό, το παιδί σου, κλπ) ή πολλούς.
Εγώ προσωπικά, παλιά ήμουν καλός στα μαθηματικά. (Εντάξει ακόμα είμαι λίγο). Τα χρησιμοποίησα για να βρω μια καλοπληρωμένη δουλειά. Η ζωή μου δεν είχε σκοπό.
Τώρα βρίσκω ενδιαφέρον στον τομέα της φιλοσοφίας και της κατανόησης της ανθρώπινης φύσης. Περιέργως τα μαθηματικά με βοηθούν κι εδώ.
Αυτή τη στιγμή νιώθω πως η ζωή μου έχει σκοπό. Να βοηθήσω κι άλλους ανθρώπους με τα άρθρα να γνωρίσουν τον εαυτό τους.
Ίσως εσύ να είσαι καλός με τους υπολογιστές, ίσως στο να οργανώνεις πράγματα, ίσως στο να ακούς τους άλλους, ίσως στο να μαγειρεύεις, ίσως στο να δημιουργείς με τα χέρια σου. Πώς μπορείς να χρησιμοποιήσεις τις ικανότητές σου για να βοηθήσεις τους άλλους; Ίσως προσφέροντας χρόνο σε μια φιλανθρωπική οργάνωση; Ίσως οργανώνοντας μια συνάντηση για τις γειτόνισσες; Για μπαμπάδες με ανησυχίες σε θέματα ανατροφής παιδιών; Κάτι άλλο;
Βρες την πρακτική απάντηση και η ζωή σου είναι πιθανό να αποκτήσει σκοπό. Κάτι για το οποίο να αξίζει να ζεις.
Πυλώνας 3: Αίσθηση Υπέρβασης
Υπάρχουν κάποιες στιγμές στη ζωή όλων μας που νιώθουμε πως ξεφεύγουμε από την καθημερινότητα και νιώθουμε ότι συμμετέχουμε σε κάτι μεγαλύτερο από εμάς. Όταν ξεχνάς την αίσθηση του εαυτού σου και δεν καταλαβαίνεις πώς πέρασε ο χρόνος. Ίσως όταν είσαι στη φύση, ίσως σε μια θρησκευτική ή πνευματική εμπειρία. Ίσως πάλι όταν θαυμάζεις ένα έργο τέχνης. Αυτό ονομάζεται ροή (flow) στη Θετική Ψυχολογία.
Εγώ το παθαίνω όταν διαβάζω κάτι πολύ ενδιαφέρον για τον άνθρωπο αλλά και το σύμπαν (μου αρέσει πολύ η αστροφυσική). Και όταν γράφω. Έγραψα το τελευταίο μου βιβλίο Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής γράφοντας για 10 ώρες την ημέρα. Ούτε που καταλάβαινα πώς περνούσαν, αν και η σύζυγός μου είχε αντίθετη εμπειρία από εμένα…
Οι υπερβατικές εμπειρίες αλλάζουν τους ανθρώπους. Εσύ πότε ένιωσες να χάνεις τον εαυτό σου; (με την καλή την έννοια).
Πυλώνας 4: Το αφήγημα της ζωής σου
Πώς διηγείσαι στον εαυτό σου την ιστορία της ζωής σου; Το να έχεις ένα αφήγημα για τη ζωή σου ξεκαθαρίζει τα πράγματα στο μυαλό σου. Σε βοηθάει να καταλάβεις πως έγινες αυτός που τώρα είσαι.
Αυτό που οι περισσότεροι δεν κατανοούν είναι ότι μπορείς να αλλάξεις το πώς λες την ιστορία στον εαυτό σου. Η ζωή σου δεν είναι απλά μια ακολουθία γεγονότων. Το πώς σου τα διηγείσαι έχει τεράστια σημασία.
Ένας νεαρός άντρας είχε μείνει παράλυτος παίζοντας ποδόσφαιρο. Μετά τον τραυματισμό του έλεγε στον εαυτό του. «Πριν τραυματιστώ είχα σπουδαία ζωή. Τώρα η ζωή μου καταστράφηκε».
Οι άνθρωποι που περιγράφουν τη ζωή τους έτσι (η ζωή μου ήταν καλή και τώρα είναι χάλια) τείνουν να είναι πιο αγχώδης και καταθλιπτικοί.
Έτσι ήταν και ο νεαρός αυτός άντρας. Μετά από λίγο καιρό όμως άρχισε να αλλάζει την ιστορία του. Έλεγε: «Πριν τον τραυματισμό μου η ζωή μου δεν είχε νόημα. Μόνο πάρτι. Και ήμουν πολύ εγωιστής. Το συμβάν όμως με έμαθε ότι μπορώ να γίνω καλύτερος άνθρωπος.»
Αυτή η αλλαγή στο πώς αφηγούνταν τη ζωή του τον έκανε να αλλάξει ρότα και να ασχοληθεί με το να συμβουλεύει παιδιά. Έκανε σκοπό του το να βοηθάει τους άλλους. Έτσι απέκτησε νόημα η ζωή του.
Οι άνθρωποι των οποίων οι ζωές έχουν νόημα, διηγούνται το αφήγημά τους μέσω από το φακό της λύτρωσης, της ανάπτυξης και της αγάπης.
Πώς μιλάς στον εαυτό σου για τον εαυτό σου; Μπορείς να βρεις έναν άλλον τρόπο να διηγηθείς σε σένα την ιστορία της ζωής σου; Πχ. μπορεί να λες δεν έχω νόημα στη ζωή μου. Είμαι οδηγός λεωφορείου. Τι μου λες τώρα; Μπορείς να πεις στον εαυτό σου ότι εκτελείς ένα λειτούργημα; Ότι βοηθάς τους ανθρώπους να φτάσουν καθημερινά στην ώρα τους στη δουλειά τους;
Κάποτε στην Ιαπωνία και στο Κυότο ήταν ένας οδηγός λεωφορείου, ο οποίος αντιμετώπιζε τη δουλειά του με απόλυτο σεβασμό. Με ένα μικρόφωνο στο στόμα ανακοίνωνε με προσήλωση και αφοσίωση: «Το λεωφορείο θα σταματήσει». «Το λεωφορείο σταμάτησε». «Το λεωφορείο ξεκινάει». «Το λεωφορείο ξεκίνησε». «Επόμενος σταθμός Ναός Ginkakuji». Ξανά και ξανά. Είμαι σίγουρος ότι νιώθει πως έχει σκοπό στη ζωή του.
Πιθανώς να μην σου είναι τόσο εύκολο να δεις τη ζωή σου αλλιώς και ίσως χρειαστείς βοήθεια από κάποιον ειδικό. Ίσως πάρει χρόνο. Και σίγουρα αξίζει.
Η ευτυχία έρχεται και φεύγει
Μια ζωή γεμάτη νόημα μπορεί είναι μια ζωή γεμάτη προκλήσεις και δυσκολίες ανά φάσεις. Όπως κάθε ζωή. Όπως έχει πει ο Νίτσε όμως, «Όποιος έχει ένα Γιατί αντέχει όλα τα Πώς».
Η ευτυχία έρχεται και φεύγει.
Αν έχει νόημα η ζωή σου όμως, θα έχεις κάτι πολύ ισχυρό από το οποίο θα μπορείς πάντα να πιαστείς, για να μπορέσεις να σηκωθείς και να συνεχίσεις!
