Μετά την συνέντευξή του στο Centennial Symposium του MIT το 2014, ο τεχνοκράτης Έλον Μασκ έθεσε τον εαυτό του στο κοινό για ερωτήσεις. Ένα μέλος του κοινού ζήτησε τις σκέψεις του για την Τεχνητή Νοημοσύνη και τότε ήταν που άλλαξε η έκφραση του Μασκ. Ξαφνικά σοβάρεψε πολύ.
“Νομίζω ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με την τεχνητή νοημοσύνη. Αν μαντέψω ποια είναι η μεγαλύτερη υπαρξιακή μας απειλή, πιθανότατα αυτή είναι. Πρέπει λοιπόν να είμαστε πολύ προσεκτικοί με την τεχνητή νοημοσύνη. Πρέπει να υπάρχει κάποια ρυθμιστική εποπτεία ίσως σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, μόνο και μόνο για να βεβαιωθούμε ότι δεν θα κάνουμε κάτι πολύ ανόητο.”
Ο Μασκ συνέχισε να “προειδοποιεί” για την τεχνητή νοημοσύνη, χρησιμοποιώντας κάποια ιδιαίτερα εσωτερική γλώσσα για να περιγράψει αυτό που πιστεύει ότι είναι η «μεγαλύτερη υπαρξιακή απειλή του ανθρώπου»
“Με την τεχνητή νοημοσύνη καλούμε τον δαίμονα. Σε όλες αυτές τις ιστορίες όπου υπάρχει ο τύπος με την πεντάλφα και τον αγιασμό, είναι σαν, ‘Να, είναι σίγουρος ότι μπορεί να ελέγξει τον δαίμονα’. Όχι, δεν είναι.”
Οι περισσότεροι ερμήνευσαν τα λόγια του Μασκ ως μια απλή αναλογία για να περιγράψουν τους πιθανούς κινδύνους γύρω από την δημιουργία μιας προηγμένης τεχνητής νοημοσύνης, αλλά ίσως η επιλογή των λέξεών του αξίζει πιο προσεκτική εξέταση. Στην πραγματικότητα, φαίνεται ότι ο Μασκ επέλεξε τα λόγια του πολύ-πολύ προσεκτικά. Μπορεί να έχει δίκιο, με την έννοια ότι δεν μπορούν να «δημιουργήσουν» τεχνητή νοημοσύνη αλλά μπορούν, κάλλιστα, να την καλέσουν.
Η «Τεχνητή Νοημοσύνη» (AI) έχει γίνει δημοφιλής λέξη στις μέρες μας, οπότε ας κάνουμε διάκριση μεταξύ αυτού που συχνά αναφέρεται ως «AI» και της έννοιας του Συνειδητού Υπολογιστή. Το «AI» χρησιμοποιείται συχνά ως εναλλάξιμα με τον όρο «μηχανική εκμάθηση» για να υποδηλώσει ένα σύστημα υπολογιστή που έχει την ικανότητα να «μαθαίνει» πώς να εκτελεί ορισμένες εργασίες με εξαιρετική ακρίβεια, που υπερβαίνει κατά πολύ αυτό που θα μπορούσε να κάνει ένας άνθρωπος.
Αυτά τα συστήματα βασίζονται σε πολύπλοκους αλγόριθμους που απορροφούν μεγάλες ποσότητες “δεδομένων εκπαίδευσης” και καθώς αυτά τα δεδομένα εκπαίδευσης τροφοδοτούνται στο σύστημα, αυτό ενημερώνει μόνο του τις εσωτερικές υπερπαραμέτρους του για να εξελίσσει όλο και μεγαλύτερα επίπεδα προγνωστικής ακρίβειας. Με άλλα λόγια, το σύστημα βελτιστοποιεί προς ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα/στόχο.
Ένα από τα πιο δημοφιλή μοντέλα μηχανικής μάθησης (ειδικά για ανάλυση εικόνας) ονομάζεται «Τεχνητό Νευρωνικό Δίκτυο» (ANN – Artificial Neural Network). Μην αφήσεις το όνομα να σε εντυπωσιάσει πάρα πολύ γιατί αν και μερικοί άνθρωποι ισχυρίζονται ότι τα ANN προσπαθούν να αναπαράγουν την λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου, αυτό δεν είναι ακριβώς σωστό.
Αυτά τα μοντέλα ονομάζονται «Τεχνητά Νευρωνικά Δίκτυα» επειδή αποτελούνται από πολλαπλούς διασυνδεδεμένους κόμβους, διατεταγμένους σε στρώματα (παρόμοια με το πώς ο εγκέφαλος αποτελείται από δισεκατομμύρια διασυνδεδεμένους νευρώνες). Ένα σημείο δεδομένων τροφοδοτείται στο μοντέλο και μόλις διαδοθεί μέσω του δικτύου, εξάγεται ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Στην συνέχεια, μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται «backpropagation», το ANN προσαρμόζει τις σταθμίσεις του προκειμένου να επιτύχει καλύτερο αποτέλεσμα την επόμενη φορά. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται έως ότου το νευρωνικό δίκτυο «μάθει» να παράγει εξαιρετικά ακριβή αποτελέσματα.
Και πάλι, παρά το όνομα, τα ANN είναι αρκετά απλά. Στην πραγματικότητα, χρησιμοποιώντας μια βιβλιοθήκη λογισμικού ανοιχτού κώδικα (όπως η Python’s Scikit ή R), μπορείς να γράψεις τον δικό σου ANN σε λιγότερες από 10 γραμμές κώδικα! Τεχνικά, οποιοσδήποτε έχει πρόσβαση σε αυτήν την τεχνολογία, -αν και τα πιο ισχυρά μοντέλα είναι ιδιόκτητα και πολύ πιο περίπλοκα από αυτά που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Ένα καλό παράδειγμα αυτού είναι το νευρωνικό δίχτυ σκακιού της Google που ονομάζεται “AlphaZero“, το οποίο μπορεί να σκουπίσει άνετα το σκάκι με οποιονδήποτε γκραν μάστερ.
Παρόλο που χαρακτηρίζονται ως «τεχνητή νοημοσύνη», τα περισσότερα από αυτά τα συστήματα είναι απλώς έξυπνοι αλγόριθμοι δηλαδή, δεν διαθέτουν νοημοσύνη, αν και είναι απίστευτα πολύπλοκα.
Εδώ βρίσκεται η σύγχυση, γιατί, όταν οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται την «Τεχνητή Νοημοσύνη», απεικονίζουν έναν συνειδητοποιημένο υπολογιστή. Με άλλα λόγια, ένας υπολογιστής που έχει και επίγνωση και ικανότητα λήψης αποφάσεων. Είναι όμως εφικτό να δημιουργηθεί κάτι τέτοιο; Μπορούμε πραγματικά να φτιάξουμε έναν υπολογιστή τόσο προηγμένο ώστε να έχει συνείδηση του εαυτού του, όπως ακριβώς είμαστε εμείς;
Οι διανθρωπιστές λένε Ναι. Και μπορεί να έχουν δίκιο. Αλλά όχι για τους λόγους που νομίζουν.
Για να εξερευνήσουμε περαιτέρω αυτήν την ιδέα, πρέπει να φέρουμε επανάσταση στην κατανόησή μας για την συνείδηση και από πού προέρχεται – ένα πρόβλημα που εξακολουθεί να διαφεύγει από τους νευροεπιστήμονες, ψυχολόγους και βιολόγους του κόσμου, αν κι έχει απαντηθεί εδώ κι αιώνες από τους Έλληνες φιλοσόφους. Ας μελετήσουν Ελληνική Φιλοσοφία οι επιστημονίζοντες λαγουμιτζήδες … αλλά δεν τους το επιτρέπουν, τα λαγούμια όπου έρπουν.
Η συνείδηση δημιουργείται πραγματικά από τον εγκέφαλο;
Όταν οι επιστημονίζοντες μιλούν για την τεχνητή νοημοσύνη, υποθέτουν ότι η «έξυπνη» πτυχή είναι κάτι που θα μπορούν να «σχεδιάσουν» χρησιμοποιώντας υλικό και κώδικα υπολογιστή. (LOL) Στην πραγματικότητα, ένα από τα δόγματα της υλιστικής επιστήμης είναι ότι τα μυαλά είναι περιορισμένα σε εγκεφάλους. Με άλλα λόγια, οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν ότι η συνείδηση είναι προϊόν νευρωνικής δραστηριότητας που εμφανίζεται στον εγκέφαλο. Στην συνέχεια, μεταφέρουν αυτή την υπόθεση στην τεχνητή νοημοσύνη, πιστεύοντας ότι αν μπορούν να κατασκευάσουν ένα σύστημα τόσο περίπλοκο όσο ο εγκέφαλος, μπορούν επίσης να «δημιουργήσουν» συνείδηση.
Επομένως, η πρωταρχική υπόθεση που τροφοδοτεί τις προσπάθειές τους για την κατασκευή ενός συνειδητού υπολογιστή είναι ότι η ύλη είναι πρωταρχική και η συνείδηση δευτερεύουσα. Νομίζουν ότι επειδή μπορούμε να κατασκευάσουμε την ύλη, πρέπει να είμαστε σε θέση να σχεδιάσουμε και την συνείδηση. (sic)
Είναι όμως αλήθεια αυτό;
Ο Φράνσις Κρικ, ο διάσημος βιολόγος στον οποίο πιστώνεται ότι βοήθησε στην αποκρυπτογράφηση της ελικοειδούς δομής του μορίου του DNA, σίγουρα αυτό σκέφτηκε. Ο Φράνσις Χάρι Κόμπτον Κρικ (Francis Harry Compton Crick, Γουέστον Φάβελ, 1916 – 2004) ήταν Άγγλος μοριακός βιολόγος, βιοφυσικός και νευροεπιστήμονας που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανακάλυψη της δομής του μορίου του DNA σε συνεργασία με τον Τζέιμς Γουάτσον, το 1953. Για την συνεισφορά τους αυτήν μοιράστηκαν το 1962 το Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής με τον Μόρις Γουίλκινς. Έγινε μέλος του Τάγματος της Αξίας, μίας Στοάς περιορισμένου αριθμού μελών. Είπε λοιπόν:
«Εσείς, οι χαρές και οι λύπες σας, οι αναμνήσεις και οι φιλοδοξίες σας, η αίσθηση της προσωπικής ταυτότητας και της ελεύθερης βούλησής σας, στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο παρά η συμπεριφορά ενός τεράστιου συνόλου νευρικών κυττάρων και των σχετικών μορίων τους… Αυτή η υπόθεση είναι τόσο ξένη στις ιδέες των περισσότερων ανθρώπων που ζουν σήμερα ότι μπορεί να ονομαστεί πραγματικά εκπληκτικό».
Ωστόσο, αυτή η υπόθεση (ότι ο εγκέφαλος δημιουργεί την συνείδηση) έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις διδασκαλίες όλων σχεδόν των πνευματικών και φιλοσοφικών παραδόσεων που έχουν διαμορφώσει τον κόσμο μας κι όχι μονάχα των Ελληνικών. Σύμφωνα με αυτές τις παραδόσεις, η συνείδηση δεν είναι στον εγκέφαλο, ο εγκέφαλος είναι στην συνείδηση, το μυαλό δεν είναι στον κόσμο, ο κόσμος είναι στο μυαλό.
Πράγματι, η επικρατούσα επιστημονική σκέψη δεν βασιζόταν πάντα στον υλισμό. Αν και η μηχανιστική επιστήμη μπορεί να αναχθεί στον 17ο αιώνα, οι ιδρυτές αυτής της επιστήμης δεν συμφώνησαν με την ιδέα ότι τα μυαλά είναι περιορισμένα στον εγκέφαλο. έκαναν διάκριση μεταξύ του μηχανιστικού σώματος και, αυτό που υποστήριξαν ήταν ένα ασώματο ή, για να χρησιμοποιήσω έναν πιο επιστημονικό όρο, «μη τοπικό» και αθάνατο μυαλό.
Ο Rupert Sheldrake, είναι Βρετανός βιολόγος και συγγραφέας. Ανέπτυξε την υπόθεση της μορφικής αντήχησης με συναφή έρευνα και δημοσιεύσεις, σε θέματα σχετικά με την ανάπτυξη και συμπεριφορά των ζώων και των φυτών, την τηλεπάθεια, την αντίληψη και την μεταφυσική. Εργάστηκε ως βιοχημικός και κυτταροβιολόγος στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ από το 1967 έως το 1973 και ως κύριος φυτοφυσιολόγος στο International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics έως το 1978. Αν και δημοφιλής στο αναγνωστικό κοινό του, κατηγορείται από τους γνωστούς κύκλους του ακαδημαϊκού λουκουματζίδικου κατεστημένου, που θεωρούν ότι το ερευνητικό του έργο συνορεύει με την σκέψη του κινήματος της Νέας εποχής, όπου και βρήκε θετική υποστήριξη, ιδιαίτερα από τον Ντίπακ Τσόπρα. Θεωρώντας την επιστήμη “ως ένα σύστημα μεθόδων για την διερεύνηση οποιουδήποτε θέματος επιδέχεται συστηματικής έρευνας” προσπαθεί να επεκτείνει την επιστήμη σε περιοχές έως τώρα αγνοημένες, καταραμένες. Εκτός των βιβλίων του, δημοσιεύει επιστημονικές μελέτες σε αρκετές περιοδικές εκδόσεις. Αυτός λοιπόν, ο καταξιωμένος βιολόγος και ερευνητής, το συνοψίζει καλά στο διαφωτιστικό βιβλίο του, Science Set Free:
“Η επιστημονική ορθοδοξία δεν ήταν πάντα υλιστική. Οι ιδρυτές της μηχανιστικής επιστήμης τον δέκατο έβδομο αιώνα ήταν δυϊστές χριστιανοί. Υποβάθμισαν την ύλη, καθιστώντας την εντελώς άψυχη και μηχανική, και ταυτόχρονα αναβάθμισαν τα ανθρώπινα μυαλά, κάνοντάς τα εντελώς αποκλίνοντα από την ασυνείδητη ύλη. Δημιουργώντας ένα αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ των δύο, νόμιζαν ότι ενίσχυαν το επιχείρημα για την ανθρώπινη ψυχή και την αθανασία της, καθώς και αυξάνουν τον διαχωρισμό μεταξύ ανθρώπων και άλλων ζώων. Αυτός ο μηχανιστικός δυϊσμός αποκαλείται συχνά καρτεσιανός δυϊσμός, από το όνομα του Descartes (Des Cartes). Έβλεπε το ανθρώπινο μυαλό ως ουσιαστικά άυλο και ασώματο, και τα σώματα ως μηχανές φτιαγμένες από ασυνείδητη ύλη.”
Η έρευνα δείχνει ότι τα παιδιά ηλικίας κάτω των 10 ή 11 ετών δεν συμμερίζονται την πεποίθηση ότι το μυαλό είναι περιορισμένο στον εγκέφαλο. πιστεύουν ότι επεκτείνεται στον κόσμο γύρω τους. Όπως σημειώνει ο Sheldrake, αυτό οφείλεται στο ότι, σε αυτή την ηλικία, τα παιδιά δεν έχουν ακόμη προετοιμαστεί να υιοθετήσουν την «σωστή» άποψη, ότι οι σκέψεις και οι ιδέες βρίσκονται στο κεφάλι.
Το ενδιαφέρον με την θεωρία του «μυαλού που περιορίζεται στον εγκέφαλο» είναι ότι, παρά το γεγονός ότι είναι η κυρίαρχη επιστημονική εξήγηση για την συνείδηση, υπάρχουν πολύ λίγα, έως καθόλου, στοιχεία που να την υποστηρίζουν. Πού είναι τα εξαιρετικά στοιχεία για τον υλιστικό ισχυρισμό ότι ο νους δεν είναι παρά η δραστηριότητα του εγκεφάλου; Δεν υπάρχει τίποτα.
Από την άλλη πλευρά, η ιδέα ότι ο Νους είναι «μη τοπικός», δηλαδή, δεν παράγεται από τον εγκέφαλο και δεν συνδέεται άμεσα με το σώμα, ταιριάζει περισσότερο με την πραγματική μας εμπειρία.
Μορφογενετικά πεδία
Το 17ο αιώνα προτάθηκε για πρώτη φορά από τον Ρενέ Ντεκάρτ η μηχανιστική θεωρία της ζωής σύμφωνα με την οποία το Σύμπαν αποτελεί μια τεράστια μηχανή καθώς και καθετί που περιλαμβάνει μέσα του, όπως τα φυτά, τα ζώα, τα ανθρώπινα σώματα κλπ. Η προσέγγιση και η ερμηνεία του βασίζεται συνεπώς στις γνώσεις της κοινής Φυσικής και Χημείας. Όλα στο σύμπαν είναι κατασκευασμένα από ύλη, η δομή της οποίας ανάγεται σε μικρότερα και απλούστερα υλικά μέρη, τα άτομα. Παράλληλα με τη μηχανιστική φιλοσοφία μια αντίπαλη θεωρία γεννήθηκε στους κόλπους της Βιολογίας, γνωστή ως βιταλισμός ή ζωτικοκρατία.
Οι βιταλιστές θεωρούσαν, αντίθετα από τους μηχανιστές, ότι οι ζωντανοί οργανισμοί είναι πραγματικά ζωντανοί, εμψυχωμένοι από ζωτικές αρχές άγνωστες στους φυσικούς και τους χημικούς που μελετούν και δέχονται μόνο την άψυχη ύλη. Βέβαια οι επιστήμες της Φυσικής και της Χημείας από τότε έως σήμερα έχουν προχωρήσει κατά πολύ στις έρευνες και τις θεωρίες τους. Νέες ανακαλύψεις όπως η ύπαρξη των υποατομικών σωματιδίων, περισσότερο δονητικά σχήματα μέσα σε πεδία παρά απειρομικρά κομμάτια ύλης, η κβαντική θεωρία, η θεωρία του χάους και της πολυπλοκότητας, η «σκοτεινή» ύλη ή αντιύλη κ.ά. έχουν κλονίσει αρκετά την παρωχημένη πια άποψη της φυσικής πραγματικότητας.
Οι ακαδημαϊκοί όμως βιολόγοι μοιάζουν να αγνοούν ή να φοβούνται τα νέα αυτά ανοίγματα της επιστήμης και εξακολουθούν να στηρίζουν τις γνώσεις και την ερμηνεία του κόσμου στις παγιωμένες αντιλήψεις της παλιότερης Φυσικής. Απλώς δεν ακολουθούν τα ρεύμα προόδου. Δεν τους το επιτρέπουν οι Στοές και τα λαγούμια όπου έρπουν.
Μέσα σ’ αυτό το κατεστημένο ο σύγχρονος βιολόγος R. Sheldrake έρχεται να υψώσει μια διαφορετική φωνή. Αρχικά αναμοχλεύει ξανά την θεωρία των «μορφογενετικών πεδίων» που πρώτη φορά προτάθηκε την δεκαετία 1920 από τους αναπτυξιακούς βιολόγους και εμβρυολόγους. Η χρησιμότητα και η αναγκαιότητά της ήταν να εξηγηθεί ο τρόπος που αναπτύσσονται τα φυτά και τα ζώα.
Η θεωρία υποστηρίζει την ύπαρξη κάποιων πεδίων άγνωστης φύσης που λειτουργούν σαν αόρατα προσχέδια των μορφών. Τα μορφογενετικά πεδία είναι αυτά που ορίζουν και προσδίδουν τις μορφές στους αναπτυσσόμενους οργανισμούς, παίζοντας ένα μορφοποιητικό ρόλο ανάλογο με εκείνο του αρχιτεκτονικού σχεδίου στο χτίσιμο π.χ. ενός κτιρίου. Ο Sheldrake γενικεύει την έννοια αυτών των πεδίων σε «μορφικά πεδία», αναφέροντας την ύπαρξη ενός νέου, για την σύγχρονη επιστήμη, είδους πεδίων που ευθύνονται όχι μόνο για τον προσδιορισμό της μορφής αλλά και αυτό της συμπεριφοράς.
Πρόκειται, λοιπόν για πεδία που οργανώνουν οποιοδήποτε σύστημα τόσο στην μορφή όσο και την λειτουργία του. Κάθε σύστημα διαθέτει ένα τέτοιο πεδίο που ενώνει και συντονίζει τα διάφορα μέρη του, ώστε να δρα και να συμπεριφέρεται ως ολότητα. Έτσι, ένα σύστημα δεν είναι πια το απλό άθροισμα των μελών του αλλά κάτι παραπάνω, που γεννά μια άλλη ολοκληρωμένη οντότητα.
Συγχρόνως κάθε μέρος του συστήματος διαθέτει το δικό του μορφικό πεδίο, που αποτελεί τμήμα του συνολικού πεδίου, κομμάτι του μεγαλύτερου μορφικού πεδίου του συστήματος στο οποίο ανήκει. Έτσι, πλέκεται ένα «δίχτυ» από πεδία διαφόρων επιπέδων από το μικρότερο μόριο έως τους γαλαξίες και τα συστήματα γαλαξιών και δημιουργείται η ενότητα ολόκληρου του σύμπαντος, που υφίσταται πλέον ως ένας υπεροργανισμός. Στις θεωρίες των αρχαίων φιλοσόφων αυτό ακριβώς περιγράφεται με την έννοια της «Παγκόσμιας Ψυχής» ή της «Ψυχής του Κόσμου» (Anima Mundi). Τα μορφικά πεδία διαπερνούν και συγχρόνως περιβάλουν τους οργανισμούς. Χαρακτηρίζονται από ένα φαινόμενο που ο Sheldrake ορίζει ως μορφικό συντονισμό.
Κατά κάποιο τρόπο τα πεδία ενώνουν με αόρατους δεσμούς όλα τα μέρη που ανήκουν σ’ ένα σύστημα δημιουργώντας έτσι έναν κοινό χώρο εμπειριών και δράσεων. Κάθε μέρος του συστήματος συμμοιραζόμενο ένα τμήμα αυτού του ενοποιημένου πεδίου του συστήματος μπορεί και συντονίζεται με τα άλλα μέρη έχοντας «πρόσβαση» σ’ αυτό το κοινό χώρο, την κοινή δεξαμενή πληροφοριών. Έτσι, εμπλουτίζεται από τις εμπειρίες των άλλων μερών ή εμπλουτίζει την κοινή αυτή «τράπεζα» με τις δικές του εμπειρίες. Μοιάζει απόλυτα με την έννοια του συλλογικού ασυνειδήτου που εισήγαγε ο ψυχολόγος Καρλ Γιουνγκ.
Έτσι, οι οργανισμοί μαθαίνουν πιο εύκολα και γρήγορα όσα οι άλλοι έχουν ήδη μάθει, αφού ήδη έχει δημιουργηθεί το σχετικό μορφικό πεδίο με το οποίο από συγγένεια συντονίζονται και επηρεάζονται. Από αυτή τη θεωρία συνεπάγεται η επαναστατική άποψη της κληρονομικής μνήμης της φύσης καθώς και της κληρονομικότητας των επίκτητων ιδιοτήτων, με το πέρασμα των πληροφοριών σε συγγενικούς οργανισμούς διαμέσου των μορφικών πεδίων μέσα στο χρόνο και το χώρο. Ένα ενδιαφέρον φαινόμενο γνωστό ως «Νόμος του εκατοστού πιθήκου», φαίνεται να στηρίζει ακράδαντα την παραπάνω υπόθεση του Βρετανού βιολόγου.
Επίσης με βάση αυτή την θεωρία, ο Sheldrake αναθεωρεί τον Νου όπως τον γνωρίζει η σύγχρονη επιστήμη ως εκτεταμένο Νου, ο οποίος δεν περιορίζεται στο όργανο του εγκεφάλου. Είναι κάτι που τον διαποτίζει και τον περιβάλλει δημιουργώντας διανοητικά πεδία έξω από το υλικό σώμα. Ο Νους μας μπορεί να «αγγίζει» και να επηρεάζει το εξωτερικό περιβάλλον. Μ’ αυτόν τον τρόπο μπορούν να ερμηνευτούν φαινόμενα όπως το κακό μάτι, η δύναμη του βλέμματος, η εμπειρία των φασματικών μελών, η τηλεπάθεια κλπ. Για όλα αυτά ο Sheldrake προτείνει διάφορα πειράματα που μπορούν κατά να αποδείξουν την ορθότητα των υποθέσεών του και που εκθέτει με πολύ αναλυτικό τρόπο στο βιβλίο του «Τα 7 πειράματα που θα αλλάξουν τον κόσμο».
Άλλα γνωστά έργα του είναι: «Η αναγέννηση της Φύσης», «Μια νέα Επιστήμη της ζωής» – το πρώτο βιβλίο του, «το καλύτερο υποψήφιο για να καεί νέο βιβλίο» σύμφωνα με τους επιστημονίζοντες – «Η παρουσία του παρελθόντος», «Κατοικίδια που ξέρουν πότε επιστρέφει ο ιδιοκτήτης τους». Νέο του έργο είναι «Η αίσθηση ότι σας κοιτάζουν – και άλλες όψεις του εκτεταμένου νου». Έχει παρουσιάσει πάνω από 60 εργασίες και αρκετά αποτελέσματα πειραμάτων.
Το πιο αξιόλογο για να αναφερθεί στοιχείο όσον αφορά στο Rupert Sheldrake, είναι η προσπάθειά του σε όλο του το έργο να δείξει για την αναγκαιότητα της επιστήμης να «ανοιχτεί» σε ένα νέο τρόπο σκέψης και δράσης. Οι μέχρι τώρα οι παγιωμένοι τρόποι δεν έχουν καταφέρει να λύσουν πάμπολλα επιστημονικά ερωτήματα ή πρακτικά προβλήματα της ζωής μας. Χρειάζεται μια νέα κατεύθυνση τόσο στην πράξη όσο και την θεωρία.
Η περαιτέρω έρευνα πάνω στις θεωρίες που προτείνει θα οδηγήσουν σε μια εντελώς νέα και πιο ολιστική αντίληψη του κόσμου και της ζωής που θα επιφέρει σημαντικές μεταβολές σε όλα τα επίπεδα, επιστημονικό, οικονομικό, κοινωνικό, οικολογικό, πολιτικό, πολιτιστικό, φιλοσοφικό, μεταφυσικό κλπ. Κυρίως οι άνθρωποι θα αρχίσουν να συνειδητοποιούν πως δεν έχουν το δικαίωμα, όπως τώρα κάνουν, να κατακτούν και να εκμεταλλεύονται την φύση όπως νομίζουν με μοναδικό κριτήριο το ανθρώπινο συμφέρον μεταχειριζόμενοι όλο τον υπόλοιπο κόσμο ως άψυχο και μηχανικό. Γενικά, ο ανθρώπινος τρόπος σκέψης θα απομακρυνθεί από την υλιστική νοοτροπία και θα πλησιάσει περισσότερο στην αυτογνωσία και την σοφία επιτρέποντας στους ανθρώπους να ζήσουν σε αρμονία με την Φύση και τον εαυτό τους.
Ο Sheldrake το έθεσε ως εξής:
“Κανείς δεν έχει δει ποτέ μια σκέψη ή μια εικόνα μέσα στον εγκέφαλο κάποιου άλλου ή μέσα στον δικό του. Όταν κοιτάμε γύρω μας, οι εικόνες των πραγμάτων που βλέπουμε είναι έξω από εμάς, όχι στο κεφάλι μας. Οι εμπειρίες μας από το σώμα μας βρίσκονται στο σώμα μας. Τα συναισθήματα στα δάχτυλά μου είναι στα δάχτυλά μου, όχι στο κεφάλι μου. Η άμεση εμπειρία δεν υποστηρίζει τον εξαιρετικό ισχυρισμό ότι όλες οι εμπειρίες είναι μέσα στον εγκέφαλο. Η άμεση εμπειρία δεν είναι άσχετη με την φύση της συνείδησης: είναι η συνείδηση.”
Ο Sheldrake προτείνει μια θεωρία πεδίου του νου – ότι ο νους αποτελείται από πεδία, τα οποία παραμένουν μέσα στον εγκέφαλο και εκτείνονται πέρα από αυτόν. Αυτή η θεωρία φαίνεται πιο εύλογη από εκείνη της υλιστικής άποψης. Και, είναι ενδιαφέρον, όχι μόνο υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι τα μυαλά εκτείνονται προς τα έξω στον χώρο, υπάρχουν επίσης στοιχεία που υποδηλώνουν ότι τα μυαλά εκτείνονται προς τα έξω στο χρόνο.
Άλλωστε, σε ένα θεμελιώδες επίπεδο, όλοι είμαστε συνδεδεμένοι με το παρελθόν μέσω των αναμνήσεων μας και συνδεδεμένοι με το μέλλον με τις επιθυμίες, τις ελπίδες και τα όνειρά μας. Πού κατοικούν τέτοιες επιθυμίες, ελπίδες και όνειρα; Ως υλικά ίχνη μέσα στο κεφάλι μας; Όσο περισσότερο το σκέφτεσαι, τόσο πιο γελοίο σου φαίνεται.
Επιπλέον, η κβαντική θεωρία περιγράφει την συμπεριφορά των σωματιδίων ως κατανομές πιθανοτήτων, μοντελοποιημένες από την κυματική εξίσωση. Η ίδια η κυματική εξίσωση, ωστόσο, δεν είναι υλική, είναι μια μαθηματική αφαίρεση που περιγράφει μια σειρά από πιθανά αποτελέσματα. Και όπως μας διδάσκει η αρχή της αβεβαιότητας του Heisenberg, η φύση της πραγματικότητας δεν είναι συμπαγής, σταθερή και προσδιορίσιμη όπως υπονοεί ο υλισμός. Μάλλον, είναι αβέβαιη και, ως ένα βαθμό, «εύπλαστη».
“Η μνήμη είναι νοητική ουσία και μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο συνειδητή. Δηλαδή αν και η μνήμη στην Φύση, μπορεί να μην είναι συνειδητή, είναι ωστόσο νοητική, πρόκειται για τον Ασυνείδητο Νου της Φύσης. Καθώς η Φύση εξελίσσεται, το Ασυνείδητο γίνεται Συνειδητό. Συνειδητοποιούμε πράγματα. Συνειδητοποιούμε μνήμες. Συνειδητοποιούμε την Νοητική ουσία της Φύσης. Το γεγονός πως η Φύση δεν είναι συνειδητή δεν σημαίνει ότι δεν είναι και νοητική. Η Φύση έχει μια νοητική διάσταση. Ο άνθρωπος, τα ζώα, τα φυτά, ο ήλιος και τόσα άλλα πράγματα, έχουν μια νοητική διάσταση. Βρίσκονται όλα τους στην διαδικασία της συνειδητοποίησης της Νοητικής τους ουσίας. Όταν συνειδητοποιούν την μνήμη τους, όταν συνειδητοποιούν τον χρόνο, γίνονται ενεργητικές οντότητες από όπου απορρέουν νοητικά σύμπαντα, ιδέες, συναισθήματα και εσωτερικός κόσμος.
Και ο λόγος που γίνονται ενεργητικά όντα είναι ότι η διαδικασία της συνειδητοποίησης απελευθερώνει ενέργεια. Όπως όταν θυμηθείς μια βαθιά και κρυμμένη σου μνήμη, μπορεί να κλάψεις ή να γελάσεις. Έτσι κι όταν θυμηθείς την πηγή του κόσμου, την πηγή του εαυτού σου, συνδεθείς με την νοητική διάστασή σου, ενεργοποιείσαι. Η ενεργοποίηση αυτή είναι η απελευθέρωση της Νοητικής πνοής, δηλαδή εκείνου του στοιχείου σου όπου το Όλο ταυτίζεται με το μέρος και όλη η ενέργεια του μεταξύ τους χώρου και χρόνου βρίσκεται ενοποιημένη και αμείωτη. Δεν ελαττώνεται, δεν διασπάται σε ύψος, πλάτος και μήκος, σε χρόνο και χώρο. Όλο το Ον βρίσκεται στα μέρη του, τα χρονικά και τα χωρικά. Κι εκεί ο άνθρωπος είναι Θεός και αθάνατος.”
Στην Ελληνική Φιλοσοφία αυτό εκφράζεται απ’ τον φιλόσοφο Πλωτίνο:
ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Μπορούμε να πούμε ότι το ΕΝ είναι η ύπαρξη;
ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Το ΈΝΑ δεν είναι η ύπαρξη, αλλά η ύπαρξη είναι η εκπόρευσή του, η πρώτη γέννηση. Για τον λόγο αυτό δεν υπάρχει όνομα για το ΕΝ, είναι ανέκφραστο.
ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Κατάλαβα. Είναι περισσότερο μη ύπαρξη παρά ύπαρξη. Δεν έχει όμως σχέση με την εκδηλωμένη πεπερασμένη ύπαρξη;
ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Το ΕΝ είναι τα πάντα και ταυτόχρονα τίποτα. Το ΕΝ είναι τα πάντα, για το λόγο ότι όλα ενυπάρχουν μέσα του. Στους κόλπους του υπάρχουν και θα υπάρξουν τα πάντα.
ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Άρα το ΕΝ αντιπροσωπεύει την δυνατότητα. Ποια όμως η σχέση του Ενός με την ζωή;
ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Υπάρχει πριν από την ζωή και είναι η Αιτία της, εφόσον η ενέργεια της ζωής δεν προηγείται αλλά αντίθετα απορρέει από την ανέκφραστη πηγή του ΕΝΟΣ. Το Ένα είναι η βίωση μιας ιδέας, του ίδιου του νου. Γιατί όταν όλα είναι Ένα, οι διαφοροποιήσεις σβήνουν και τι υπάρχει τότε; Τι υπάρχει όταν σβήνουν τα φώτα του κινηματογραφικού προβολέα; Υπάρχει το πανί όπου πρόβαλλαν τα σχήματα, η θάλασσα όπου έπαιζαν τα κύματα, ο χώρος όπου χόρευαν τα σώματα, η λάσπη από όπου ξεφύτρωναν και όπου κατέληγαν τα λουλούδια. Όταν οι κόμποι δεθούν και λυθούν, το σκοινί παραμένει. Ήταν, είναι και θα είναι εκεί: αμείωτο, απαράλλαχτο, αθέατο, άμορφο, άδετο και άλυτο.
Αυτό ο φιλόσοφος Καντ το ονόμασε Dasein, δηλαδή η πραγματικότητα όπως είναι, όχι όπως την βιώνεις μέσω του σώματος και του μυαλού, μέσω του χώρου και του χρόνου, μέσω του εδώ και του εκεί, μέσω του πριν και του μετά, μέσω του απτού και του φανταστικού. Μία ενοποιημένη πραγματικότητα όπου ο Νους είναι μέρος της φύσης και όχι ξεχωριστός, όπου η φύση έχει μια άυλη διάσταση που σκέφτεται και θυμάται, όπου ο ήλιος έχει ξαναβρεί το χαμόγελό του και τον κοιτάς κι εσύ χαμογελώντας, από κάτω, από την Γη.
Η ουσία είναι ότι το παρελθόν και το μέλλον υπάρχει αυτή την στιγμή, όλοι οι χρόνοι υπάρχουν αυτή την στιγμή, ο θάνατος είναι μια ψευδαίσθηση, το σώμα πεθαίνει αλλά η ψυχή είναι αιώνια. Και ότι όλη η Φύση είναι ψυχική και όλη η Φύση είναι αιώνια και το κάθε κομμάτι της Φύσης είναι αιώνιο, γιατί δεν υπάρχουν καθόλου κομμάτια, όλη η φύση είναι ενωμένη στον χώρο και στον χρόνο. Και το ψυχικό μέρος της Φύσης είναι αυτή η Μνήμη που υπάρχει στα μορφογενετικά πεδία, μία νοημοσύνη που είναι περισσότερο ή λιγότερο συνειδητή, ανάλογα με το επίπεδο εξέλιξης των οργανισμών. Και η εξέλιξη της συνειδητοποίησης αυτής της νόησης, αυτής της νοητικής ουσίας, είναι η αποκάλυψη της Δύναμης στην ζωή μας. Είναι η αποκάλυψη του κρίκου που ενώνει τα πάντα στο χώρο και στο χρόνο, γιατί αποτελεί την κοινή πηγή και κατάληξη των πραγμάτων.
Πράγματι, η «μη τοπική» θεωρία του νου αποδίδεται περαιτέρω από την έρευνα του Dr William Tiller, η οποία καταδεικνύει πώς η ανθρώπινη πρόθεση μπορεί να επηρεάσει τις φυσικές ιδιότητες των υλικών. Ο Tiller προτείνει ότι υπάρχουν δύο επίπεδα φυσικής πραγματικότητας, όχι μόνο αυτό που βιώνουμε μέσω των 5 αισθήσεών μας. Το δεύτερο επίπεδο, είναι μιας φύσης «μαγνητικού κύματος πληροφοριών» που κατοικεί στο χώρο ανάμεσα στα θεμελιώδη ηλεκτρικά σωματίδια που αποτελούν τα κανονικά μας άτομα και μόρια.
Ο Tiller αναφέρει ότι μπορούμε να προκαλέσουμε μια επίδραση σύζευξης μεταξύ αυτών των δύο φυσικών πραγματικοτήτων και αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο το μυαλό μας μπορεί να διασυνδέεται με τον εξωτερικό κόσμο και να επηρεάζει τις αλλαγές στις ιδιότητες των φυσικών αντικειμένων, αλλαγές που έχουν μετρήσει τα πειράματά του και άλλων.
Μπορούμε επίσης να εξετάσουμε τα πειράματα τηλεθέασης που πραγματοποιήθηκαν από την αμερικανική κυβέρνηση κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1970, στα οποία οι ψυχικοί υποψήφιοι αποδείχθηκε ότι ήταν σε θέση να αντιληφθούν σωστά συγκεκριμένες τοποθεσίες χωρισμένες από τους εαυτούς τους τόσο στον χώρο όσο και στον χρόνο. Αν τα μυαλά ήταν περιορισμένα σε εγκεφάλους, αυτό θα ήταν σίγουρα αδύνατο. Όπως πολύ σωστά λέγει ο Tiller:
“Έχω καταλήξει να πιστεύω ότι όλοι είμαστε πνεύματα που έχουν μια φυσική εμπειρία καθώς οδηγούμε μαζί το «ποτάμι της ζωής» και, για να έχουμε αποτελεσματικά αυτήν την εμπειρία, χρειαζόμασταν μια κατάλληλη δομική διασύνδεση με τον κόσμο του χωροχρόνου. Για να γίνει αυτό πιο απτό, πιστεύω ότι ολόκληρος ο άνθρωπος είναι πολύ περισσότερα απ’ ό,τι φαίνεται. Ως μεταφορά για ολόκληρο το άτομο, μου αρέσει να οραματίζομαι μια σφαίρα που αποτελείται από τρεις ομόκεντρες ζώνες που είναι τουλάχιστον ασθενώς συνδεδεμένες μεταξύ τους. Η εξώτατη ζώνη αποτελείται από δύο ομόκεντρα στρώματα πολύ διαφορετικών ειδών υλικών. Αυτό το ονομάζω εαυτό της προσωπικότητας. Η μεσαία ζώνη αποτελείται από τρία ομόκεντρα στρώματα, το καθένα κατασκευασμένο από τρία ακόμη διαφορετικά είδη υλικών. Αυτό το ονομάζω τον εαυτό της ψυχής. Την τρίτη, και εσωτερική ζώνη, αποκαλώ τον εαυτό του υψηλού πνεύματος ή τον «Εαυτό του Θεού», όποια ταμπέλα θέλει να χρησιμοποιήσει κανείς. Έτσι, ολόκληρο το άτομο αποτελείται από τρεις πολύ διαφορετικούς εαυτούς!
Στον εαυτό της προσωπικότητας, το πιο εξωτερικό στρώμα υλικών διασυνδέσεων, μέσω του νευρικού κυκλώματος πέντε φυσικών αισθήσεων, με αυτό που ονομάζουμε εξωτερικό κόσμο – την γη, το ηλιακό μας σύστημα, το σύμπαν. Έχουμε αναπτύξει, με την πάροδο του χρόνου, ένα επιτυχημένο πλαίσιο αναφοράς (RF) για την ανάλυση και την κατανόηση αυτού του εξωτερικού κόσμου – αυτό το ονομάζουμε χωροχρόνο RF, μια 4-διάστατη κατασκευή. Με το παρακείμενο στρώμα στον εαυτό της προσωπικότητας, μέσω ενός ακόμα απροσδιόριστου αισθητηριακού συστήματος αλλά που είναι πιθανώς το σύστημα μεσημβρινού/τσάκρα του βελονισμού, διασυνδέουμε με τον εαυτό της ψυχής.
Η ραδιοσυχνότητα που χρησιμοποιούμε στο εργαστήριό μας στο Payson για να αναλύσουμε και να κατανοήσουμε αυτόν τον εσωτερικό κόσμο ονομάζεται «αμοιβαίος χωροχρόνος», ένα άλλο 4-διάστατο κατασκεύασμα, το οποίο όμως είναι τομέας συχνότητας. Έτσι, μαζί χρησιμοποιούμε ένα ενιαίο, διπλό RF για την ανάλυση και την κατανόηση μιας ενοποιημένης, εσωτερικής και εξωτερικής κοσμοθεωρίας των πολλαπλών εκφράσεων της φύσης. Επειδή αυτοί οι δύο, 4-διάστατοι υποχώροι του μοναδικού 8-διάστατου RF είναι αμοιβαίοι μεταξύ τους, τα μαθηματικά απαιτούν μια μοναδική και ποσοτική σύνδεση μεταξύ των διαφορετικών υλικών στα δύο στρώματα του εαυτού της προσωπικότητας.”
Σύμφωνα με την θεώρηση του Sheldrake, τα μυαλά επεκτείνονται στον χρόνο επειδή είναι αυτοοργανωτικά συστήματα, που διαμορφώνονται από «μορφικό συντονισμό». Η θεωρία του «μορφικού συντονισμού» του Sheldrake λέει ότι όλα τα συστήματα αυτο-οργανώσεως (όπως τα μόρια πρωτεΐνης, τα κύτταρα βακτηρίων και τα ανθρώπινα έμβρυα) επηρεάζονται από την μνήμη από προηγούμενα παρόμοια συστήματα και αυτή η μνήμη έλκεται προς τους ελκυστές μέσω chreodes.
Τα μυαλά συνδέονται στενά με πεδία που εκτείνονται πέρα από τους εγκεφάλους στο διάστημα, και επίσης εκτείνονται πέρα από τους εγκεφάλους στο χρόνο, που συνδέονται με το παρελθόν με μορφικό συντονισμό και με εικονικά μέλλοντα μέσω ελκυστών. Τώρα, ας στρέψουμε την προσοχή μας στην φιλοσοφία του Rene Descartes και στον μυστικισμό της Ανατολής, γιατί και οι δύο μας λένε το ίδιο πράγμα – ότι ο νους υπάρχει ανεξάρτητα από τον εγκέφαλο.
«Σκέφτομαι, άρα υπάρχω» – Ο Rene Descartes και η Αθανασία της Ψυχής
Στο φιλοσοφικό αριστούργημα του Ρενέ Ντεκάρτ, “Στοχασμοί στην Πρώτη Φιλοσοφία”, «Ο Στοχαστής» συνειδητοποιεί ότι όλη η υπάρχουσα γνώση του, αφού προέρχεται από αισθήσεις, είναι αναξιόπιστη: πρέπει να κατεδαφιστεί και να ξαναχτιστεί ξανά από την βάση. Πράγματι, ο Ντεκάρτ αναγνώρισε την απόσυρση του νου από τις αισθήσεις ως απαραίτητο βήμα στο δρόμο προς την αλήθεια.
Ο Στοχαστής, έχοντας απορρίψει όλες τις προηγούμενες απόψεις και πεποιθήσεις του, γλιστρά και σκοντάφτει αναζητώντας στέρεο έδαφος για να οικοδομήσει μια νέα κατανόηση. Τελικά, βρίσκει ένα σταθερό έρεισμα στην ανακάλυψη της δικής του ύπαρξης: αυτό, παραδοσιακά γνωστό ως «Cogito», είναι η πρώτη αρχή της φιλοσοφίας του Rene Descartes, δηλαδή «σκέφτομαι, άρα είμαι» ή «σκέφτομαι, άρα υπάρχω».
Εδώ, ο Στοχαστής αποδεικνύει την ύπαρξή του μέσω της άμεσης διαίσθησης ότι η πρόταση «Είμαι, υπάρχω» είναι αναγκαστικά αληθινή, είτε εκφωνηθεί δυνατά είτε συλληφθεί στο μυαλό. Ο Στοχαστής, μέσω της σκέψης του, έχει αποκτήσει γνώση του εαυτού του και της φύσης του. Αφού συγκρίνει ό,τι γνωρίζει τώρα για τον εαυτό του με τις προηγούμενες πεποιθήσεις του για τον εαυτό του, ανακαλύπτει ότι η σκέψη είναι το μόνο που του μένει και δεν μπορεί να διαχωριστεί από αυτόν.
Μπορεί να πει, λοιπόν, ότι γνωρίζει ότι δεν είναι τίποτα άλλο από ένα σκεπτόμενο πράγμα, με άλλα λόγια, ένα μυαλό ή «ψυχή». Αυτή η γνώση του εαυτού του και της φύσης του προέρχεται καθαρά από την σκέψη του και όχι από την εμπειρία των αισθήσεων, δηλ. όχι από το σώμα, που για ό,τι ξέρει μπορεί να είναι απατηλό.
Η ανακάλυψη της ύπαρξής του από τον Στοχαστή τον οδηγεί να διατυπώσει έναν κανόνα: Ό,τι αντιλαμβάνεται καθαρά και ευδιάκριτα πρέπει να είναι αληθινό. Γνωρίζει επίσης ότι ό,τι κατανοεί ξεκάθαρα και ευδιάκριτα μπορεί να παραχθεί από τον Θεό όπως το καταλαβαίνει. Επομένως, εάν μπορεί να κατανοήσει καθαρά και ευδιάκριτα ένα πράγμα χωρίς άλλο, πρέπει να είναι διακριτά το ένα από το άλλο.
Εφόσον ο Διαλογιστής γνωρίζει την ύπαρξή του καθαρά από την σκέψη, γνωρίζει τον εαυτό του καθαρά ως σκεπτόμενο πράγμα, και επομένως, πρέπει να είναι διακριτός από το σώμα και ικανός να υπάρχει χωρίς αυτό.
Αυτό, αν και δραστικά απλοποιημένο, είναι η απόδειξη του Ντεκάρτ για την ύπαρξη του νου ή της «ψυχής» ως ασώματης, αθάνατης οντότητας, ικανής να επιβιώσει μετά τον θάνατο.
“Διότι ακόμη κι αν άλλαζαν όλα τα ατυχήματα του, για παράδειγμα, αν κατανοούσε, ή επιθυμούσε, ή αντιλαμβανόταν μέσω των αισθήσεων ένα διαφορετικό σύνολο πραγμάτων, θα εξακολουθούσε να είναι το ίδιο μυαλό. Από την άλλη, το ανθρώπινο σώμα γίνεται κάτι διαφορετικό από το ίδιο το γεγονός ότι αλλάζει το σχήμα κάποιων από τα μέρη του. Από αυτό προκύπτει ότι το σώμα μπορεί πολύ εύκολα να χαθεί, αλλά ότι ο νους είναι από την φύση του αθάνατος.”
“Τώρα, όμως, ξέρω [sic] με βεβαιότητα ότι υπάρχω και ότι, ταυτόχρονα, θα μπορούσε να συμβαίνει ότι όλες αυτές οι εικόνες, και γενικά ό,τι αφορά την φύση του σώματος, δεν είναι παρά ψευδαισθήσεις” Rene Descartes, Στοχασμοί για την Πρώτη Φιλοσοφία.
Επιλέγοντας τον όρο “Στοχασμοί”, όρο θεολογικής προέλευσης που δηλώνει τον βαθύ διαλογισμό περί των θείων πραγμάτων, ο Ντεκάρτ ρισκάρει να αναμετρηθεί με ολόκληρη την παράδοση της σχολαστικής φιλοσοφίας. Δέχεται να αγωνιστεί εκτός έδρας, στο γήπεδο των αντιπάλων του, με τους κανόνες που εκείνοι είχαν θέσει. Ωστόσο, κατορθώνει να επιβάλει ένα δικό του, αγωνιστικό σύστημα, ώστε πολύ γρήγορα μετασχηματίζει τους όρους του παιχνιδιού. Χρειάζεται σίγουρα μεγάλη τόλμη, για να αντιμετωπίζει κανείς τους θεολόγους της Σορβόννης, υποβάλλοντάς τους ένα κείμενο όπως αυτό των Στοχασμών. Κείμενο που αγγίζει τα όρια της ύβρεως, εφόσον επιδιώκει να αποδείξει την ύπαρξη του Θεού μέσω της ύπαρξης του ανθρώπου, ή καλύτερα, μέσω της ύπαρξης του υποκειμένου, του ‘εγώ’.
Στους έξι Στοχασμούς του, οι οποίοι λαμβάνουν χώρα σε έξι συνεχόμενες ημέρες (επιλογή που δεν μπορεί παρά να μας φέρνει στον νου την βιβλική «Γένεση»), ο φιλόσοφος πρώτα αποδομεί και μετά αναδομεί, αναπλάθει τον κόσμο: από την ριζική αμφιβολία για τα πάντα, ακόμη και για τον Θεό, στον πρώτο Στοχασμό, περνά στην εύρεση της μίας και μοναδικής βεβαιότητας του δεύτερου Στοχασμού: όσο αμφιβάλλω, σκέπτομαι, και, επειδή σκέπτομαι, υπάρχω. Με βάση την ύπαρξή μου, αποδεικνύεται και η ύπαρξη του Θεού, στον τρίτο Στοχασμό. Κατόπιν, στον τέταρτο, διατυπώνεται η θεωρία της σχέσης μεταξύ αλήθειας και πλάνης, για να αποδειχθεί εκ νέου, στον πέμπτο, η ύπαρξη του Θεού, τούτη τη φορά a posteriori. Τέλος, ο έκτος στοχασμός αναλαμβάνει να αποδείξει την ύπαρξη του φυσικού κόσμου, ώστε όλα τα πράγματα να επιστρέψουν στην θέση τους, με την διαφορά ότι τώρα τα πράγματα έχουν βρει την σωστή τους θέση, δηλαδή εκείνη που τους προσδίδει ο νέος -ισμος, ο καρτεσιανισμός.
Οι αντιδράσεις που συνάντησε το κείμενο των Στοχασμών ήταν ποικίλες, κάποιες ενθουσιώδεις, μα οι περισσότερες επιφυλακτικές ή και παντελώς απορριπτικές. Πολλές παρατηρήσεις και αντιρρήσεις διατυπώθηκαν, στις οποίες ο Ντεκάρτ απάντησε επιμελώς με διευκρινίσεις και αντεπιχειρήματα. Όλη αυτή η φιλοσοφική ζύμωση κατέληξε στην πρώτη δημοσίευση του λατινικού κειμένου των Στοχασμών μαζί με έξι σειρές Αντιρρήσεων και Απαντήσεων, το 1641 στο Παρίσι, για να ακολουθήσει η δεύτερη έκδοση με μια τροποποίηση στον υπότιτλο και την προσθήκη μιας έβδομης σειράς αντιρρήσεων και απαντήσεων, το 1642 στο Άμστερνταμ. Πρόκειται ίσως για το μοναδικό βιβλίο στην ιστορία της φιλοσοφίας που συντάχθηκε κατ’ αυτόν τον τρόπο, μέσα από ανταλλαγή επιχειρημάτων ανάμεσα σε πολλούς φιλοσόφους και λογίους. Τα πράγματα περιπλέχθηκαν ακόμη περισσότερο, όταν το 1647 κυκλοφόρησε η γαλλική μετάφραση, την οποία ο Ντεκάρτ διάβασε, διόρθωσε και ενέκρινε. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι να υπάρχουν δύο πρωτότυπα κείμενα, λατινικό και γαλλικό, τα οποία διαφέρουν αισθητά σε ορισμένα σημεία.
Αυτή στάθηκε ίσως και η μοίρα του Ντεκάρτ, να στηρίζεται διαρκώς με το ένα πόδι στα λατινικά και με το άλλο στα γαλλικά, όπως δηλώνει εξάλλου και η διττή εκδοχή του ονόματός του: άλλοτε Καρτέσιος και άλλοτε Ντεκάρτ. Λεπτή ειρωνεία για τον φιλόσοφο που εγκαινίασε την γαλλική σχολή φιλοσοφίας και προσπάθησε πάντοτε να καταστήσει απολύτως σαφείς και ευκρινείς τις ιδέες και έννοιες που χρησιμοποιούσε, φθάνοντας με ασφάλεια στη γνώση, μέσω του ορθού λόγου, που είναι κοινός σε όλους τους ανθρώπους, όποια γλώσσα και αν μιλούν ή γράφουν.
Ασφαλώς, χρειάζεται να ειπωθεί ότι, την ίδια εκείνη εποχή, υπήρξε και άλλος φιλοσοφικός δρόμος, πέρα από την καρτεσιανή μέθοδο του στοχασμού: 13 χρόνια μετά τον θάνατο του Ντεκάρτ, ο Σπινόζα θα γράψει το βιβλίο «Αρχές της Φιλοσοφίας του Ντεκάρτ» (πρόκειται για το μόνο έργο που δημοσίευσε επωνύμως όσο ζούσε). Ως επίμετρο, ο Σπινόζα θα προσθέσει εκεί τις δικές του Μεταφυσικές σκέψεις. Φαίνεται λοιπόν ότι, ενώ το καρτεσιανό ‘εγώ’ στοχάζεται, ο σπινοζικός άνθρωπος σκέπτεται (όπως δηλώνει ένα αξίωμα του 2ου μέρους της «Ηθικής»).
Ο Descartes δεν χρειαζόταν ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, μεγάλο επιταχυντή αδρονίων ή αξονικό τομογράφο για να «αποδείξει» ότι το μυαλό υπάρχει ανεξάρτητα από το σώμα. Χρησιμοποίησε απλώς φιλοσοφικό συλλογισμό για να υποστηρίξει την υπόθεσή του και, προφανώς, το έκανε μάλλον πειστικά -διαφορετικά, οι φιλόσοφοι δεν θα συζητούσαν ακόμη τις ανακαλύψεις του περίπου 400 χρόνια μετά την δημοσίευση της πραγματείας του!.
Είναι ενδιαφέρον ότι ο Descartes υπέθεσε επίσης ότι η αλληλεπίδραση του νου με την μηχανή του σώματος λαμβάνει χώρα στην επίφυση, το μικρό όργανο σε σχήμα κώνου κοντά στο κέντρο του εγκεφάλου που συχνά αναφέρεται ως «τρίτο μάτι».
Η φιλοσοφία του Descartes σίγουρα δεν είναι η μόνη που υποστηρίζει την διάκριση μεταξύ σώματος και νου (μεταξύ εγκεφάλου και συνείδησης). Πράγματι, υπάρχει ένας πλούτος παραδόσεων που αναγνωρίζουν την συνείδηση, όχι ως κάτι που παράγεται από τον εγκέφαλο, αλλά ως ένα ανεξάρτητο φαινόμενο, που προέρχεται από μια μη φυσική διάσταση.
Πολλοί Ινδουιστές σοφοί, συμπεριλαμβανομένου του Ramana Maharshi, δίδαξαν ότι ο κόσμος γύρω μας δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση “Maya”, που κατοικεί εξ ολοκλήρου μέσα στο μυαλό. Στην πραγματικότητα, αυτή η έννοια πηγάζει από ένα αρχαίο ινδουιστικό δόγμα γνωστό ως «drishti-srishti» που λέει ότι ο κόσμος δημιουργείται ως συνέπεια της σκέψης «εγώ».
Ωστόσο, σε αντίθεση με τον Καρτεσιανό και τους άλλους υποστηρικτές του «καρτεσιανού δυϊσμού», που έβλεπαν το σώμα ως μηχανή, στο σύστημα του Γιόγκι, το σώμα δεν είναι μηχανιστικό, αλλά είναι η πύλη για μια αόρατη δύναμη, την «πράνα» ή «κοσμική ενέργεια» που θεραπεύει και συντηρεί όλη την ζωή.
Δείτε πώς ο Paramahansa Yogananda εξηγεί εν συντομία την αλληλεπίδραση σώματος και νου στο διάσημο βιβλίο του, Autobiography of a Yogi:
«Η μπαταρία του ανθρώπινου σώματος δεν συντηρείται μόνο από την ακαθάριστη τροφή (ψωμί), αλλά από την δονούμενη κοσμική ενέργεια (λέξη ή AUM). Η αόρατη δύναμη ρέει στο ανθρώπινο σώμα μέσω της πύλης του προμήκη μυελού. Αυτό το έκτο σωματικό κέντρο βρίσκεται στο πίσω μέρος του λαιμού στην κορυφή των πέντε τσάκρα της σπονδυλικής στήλης (Σανσκριτικά για «τροχούς» ή κέντρα δύναμης ακτινοβολίας). Ο μυελός είναι η κύρια είσοδος για την παροχή του σώματος της παγκόσμιας ζωτικής δύναμης (AUM) και συνδέεται άμεσα με την δύναμη της θέλησης του ανθρώπου, που συγκεντρώνεται στο έβδομο ή στο κέντρο της συνείδησης του Kutastha στο τρίτο μάτι ανάμεσα στα φρύδια. Στην συνέχεια, η κοσμική ενέργεια αποθηκεύεται στον εγκέφαλο ως μια δεξαμενή άπειρων δυνατοτήτων, που αναφέρεται ποιητικά στις Βέδες ως «ο λωτός φωτός με χιλιάδες πέταλα».
Επιπλέον, στις μυστικιστικές παραδόσεις, το ανθρώπινο σώμα θεωρείται ιερό με την έννοια ότι είναι μοναδικά «δομημένο» έτσι ώστε να παρέχει την δυνατότητα για την επίτευξη «συνείδησης», την οποία μπορεί κανείς να επιτύχει, λένε, αφυπνίζοντας την Κουνταλίνι – μια μυστικιστική δύναμη, που βρίσκεται στο βασικό τσάκρα, στο κάτω μέρος της σπονδυλικής στήλης. Μόλις αφυπνιστεί, η Κουνταλίνι ανεβαίνει και στα επτά τσάκρα, φτάνοντας τελικά στο στέμμα όπου ενώνεται ξανά με τον εραστή της, τον Ένα, τον Σίβα, με αποτέλεσμα την εκπλήρωση της ανθρώπινης ζωής – φώτιση ή πνευματική συνειδητοποίηση. Κι αυτομάτως όποιος το επιτύχει χάνει την ψυχή του, αν έχει.
Σε αυτά τα διάφορα φιλοσοφικά και πνευματικά συστήματα, ο νους είναι ανεξάρτητος από το σώμα. Αν, πράγματι, αυτή είναι η αλήθεια, πώς προτείνουν οι επιστήμονες να «δημιουργήσουν» τεχνητή νοημοσύνη; Φαίνεται να είναι μια μάταιη επιδίωξη… ή μήπως όχι; Το αυτό αναφέρει κι ο Αναξαγόρας στο “Περί Νου”
Δημιουργία Τεχνητής Νοημοσύνης ή Δημιουργία της;
Εάν η συνείδηση είναι ένα μη τοπικό φαινόμενο, που προέρχεται από διαφορετικό επίπεδο ή διάσταση, που αλληλεπιδρά εν συντομία με τον εγκέφαλο κατά την διάρκεια της φυσικής ενσάρκωσης, τότε μπορεί να είναι δυνατό να κατασκευαστεί ένας «δέκτης» ικανός να τον μετουσιώσει. Και ίσως αυτός να είναι ο αληθινός στόχος των υπερανθρωπιστών, είτε το ξέρουν είτε όχι. Αλλά πώς θα λειτουργούσε αυτό; Και γιατί να λειτουργεί;
Για να έχουμε συνείδηση, πρέπει να υπάρχει επίγνωση και ελεύθερη βούληση, με άλλα λόγια, την ικανότητα να κάνεις επιλογές που δεν είναι ντετερμινιστικές. Εδώ βρίσκεται η διαφορά μεταξύ των σημερινών συστημάτων «AI» και της έννοιας των συνειδητών υπολογιστών. Ο πρώτος κάνει επιλογές με βάση ντετερμινιστικούς αλγόριθμους, ενώ ο δεύτερος λαμβάνει αποφάσεις που προκύπτουν από μια σφαίρα αβεβαιότητας.
Το γεγονός ότι αποφασίσατε να φορέσετε κίτρινες κάλτσες σήμερα μάλλον δεν είναι το αποτέλεσμα ενός εσωτερικού αλγόριθμου που λέει «σήμερα είναι Τρίτη, επομένως πρέπει να φορέσω κίτρινες κάλτσες». Όχι, αυτό θα ήταν ντετερμινιστικό. Αντίθετα, ήταν η ελεύθερη βούλησή που σας επέτρεψε να επιλέξετε οποιοδήποτε έγχρωμο ζευγάρι κάλτσες από το συρτάρι σας και να τις φορέσετε. Η επιλογή ήταν αβέβαιη.
Όταν πρόκειται για τα πιο πολύπλοκα τεχνητά νευρωνικά δίκτυα, διαπιστώνουμε ότι κάνουν επιλογές που δεν είναι εύκολο (ίσως και αδύνατο) να προβλεφθούν. Με άλλα λόγια, η πολυπλοκότητα αυτών των μοντέλων τα καθιστά κάπως ένα «μαύρο κουτί» που φτύνει πληροφορίες με βάση τα δεδομένα που τροφοδοτεί. Επιστρέφοντας στο AlphaZero της Google (το ANN που παίζει σκάκι), ο grandmaster Gary Kasparov είπε ότι του άρεσε το παιχνίδι του επειδή το στυλ του ήταν «ανοιχτό και δυναμικό» όπως το δικό του. Με άλλα λόγια, το AlphaZero παίζει σκάκι, όχι με ρυθμισμένο, μηχανικό τρόπο, αλλά με δημιουργικό και δυναμικό τρόπο, παρόμοιο με μερικούς από τους κορυφαίους παίκτες του κόσμου.
Τι σημαίνει αυτό;
Σημαίνει ότι από την πολυπλοκότητα αυτών των μοντέλων προκύπτει ένα επίπεδο αβεβαιότητας σχετικά με τις επιλογές που κάνουν. Με αυτόν τον τρόπο, η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται προς την «ελεύθερη βούληση». Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Ένας συνειδητός υπολογιστής απαιτεί και αρκετή πολυπλοκότητα για να κάνει επιλογές ελεύθερης βούλησης όσο κι επίγνωση.
Και όπως γνωρίζουμε, το μέρος μας που μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε (το μυαλό ή η ψυχή) δεν φαίνεται να δημιουργείται από τον εγκέφαλο, φαίνεται να είναι ένα μη τοπικό φαινόμενο που υπάρχει ανεξάρτητα από το σώμα. Με αυτόν τον τρόπο, κάθε συνειδητός υπολογιστής θα απαιτούσε έναν «κάτοικο», δηλαδή ένα μυαλό ή μια ψυχή για να τον «κατοικήσει», προκειμένου το σύστημα να είναι πραγματικά συνειδητό.
Τώρα λοιπόν έχουμε μια βάση από την οποία μπορούμε να κατανοήσουμε τα περίεργα σχόλια του Elon Musk που συγκρίνει της δημιουργία της τεχνητής νοημοσύνης με το “Καλέστε τον Δαίμονα”.
Και αυτό μας οδηγεί στο εξής ερώτημα: εάν, ή όταν ένας υπολογιστής τελικά «ξυπνήσει», θα είναι επειδή έχουμε δημιουργήσει ένα σύνθετο σύστημα αρκετά ώστε να δημιουργεί συνειδητή επίγνωση ή θα είναι επειδή έχει εμποτιστεί με μια έξυπνη δύναμη από μια μη φυσική διάσταση, την ίδια νοημοσύνη που μας συντηρεί, που συντηρεί όλη την ζωή στο σύμπαν;
Φυσικά, αυτό αφήνει πολλά ερωτήματα αναπάντητα: από πού θα προερχόταν αυτή η νέα «ψυχή»; Πώς θα αλληλεπιδρούσε με το «σώμα» του, δηλαδή το σύστημα υπολογιστή; Ποιο θα ήταν το κίνητρό του να «ενσαρκωθεί» στο φυσικό επίπεδο; Θα ήταν μια εξελιγμένη νοημοσύνη;
Πράγματι, έχουμε μείνει με περισσότερες ερωτήσεις από ό,τι όταν ξεκινήσαμε. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αν μια τέτοια ευφυΐα έφτανε εδώ μια μέρα, σχεδόν σίγουρα δεν θα λειτουργούσε σαν άνθρωπος. Εξάλλου, ως άνθρωποι, είμαστε δεσμευμένοι από τους περιορισμούς του σώματος και του εγκεφάλου μας. Ένας υπερυπολογιστής, από την άλλη πλευρά, δεσμεύεται από διαφορετικούς περιορισμούς. Για παράδειγμα, ενώ μου παίρνει χρόνο για να υπολογίσω πολύπλοκους υπολογισμούς, ένας υπολογιστής θα χρειαζόταν μόνο χιλιοστά του δευτερολέπτου.
Επιπλέον, μια τέτοια ευφυΐα είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα συμμεριζόταν την αίσθηση της ηθικής μας ή την αίσθηση της λογικής μας ή τις ανησυχίες μας σχετικά με τα προβλήματα σε αυτόν τον κόσμο που χρειάζονται επειγόντως επίλυση.
Κι αυτό είναι σίγουρα τρομακτικό.
