Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πιθανό να νιώθουμε μόνοι όταν
είμαστε μόνοι, είναι σαφές ότι η μοναξιά και το να είναι κάποιος
κυριολεκτικά μόνος δεν ταυτίζονται. Μπορεί να είναι κανείς μόνος και να μη
νιώθει μόνος, ή μπορεί να είναι μαζί με δικούς του ανθρώπους και όμως να
νιώθει μόνος, ή να νιώθει μόνος μέσα στο πλήθος – και αυτό το τελευταίο
μπορεί να είναι πολύ επώδυνο!
Μόνωση ονομάζουμε την κατάσταση κατά την οποία είναι κανείς
κυριολεκτικά μόνος, χωρίς απαραίτητα να νιώθει μοναξιά.
Μοναχικότητα ονομάζουμε την κατάσταση κατά την οποία ο άνθρωπος
επιλέγει να είναι μόνος, με τη θέλησή του, αν και μερικές φορές η
μοναχικότητα συνοδεύεται από μοναξιά.
Μοναχικότητα: Η ευεργετική μοναξιά
Είναι η εκούσια (συνήθως) μόνωση του ανθρώπου, δηλαδή η μοναχικότητα,
την οποία έχει ανάγκη για να «ξεκουραστεί» από τις σχέσεις, να την
αξιοποιήσει δημιουργικά, να αποκτήσει την αίσθηση της προσωπικής
ταυτότητας και να βελτιώσει την προσωπικότητά του.
Δεν είναι πάντα εκούσια, αλλά μπορεί να είναι επιβεβλημένη και, ενώ στην
αρχή προκαλεί δυσφορία, αργότερα αποδεικνύεται πολύ εποικοδομητική
εμπειρία για την ανάπτυξη της προσωπικότητας, για παράδειγμα όπως έχει
γίνει κατά καιρούς με ανθρώπους που βίωσαν φυλακίσεις και εξορίες.
Επίσης, δεν συμβαίνει πάντα σε κατάσταση κυριολεκτικής μόνωσης. Για
παράδειγμα, μπορεί να διαβάζετε σε μια κατάμεστη βιβλιοθήκη και όμως να
νιώθει ο καθένας σας σαν να είναι μόνος και να δημιουργεί, ή να περπατάτε
μέσα στον κόσμο χωρίς κάποιον άλλο μαζί σας και να απολαμβάνετε τον
περίπατό σας σαν να είστε ολομόναχοι.
Οι καλύτερες στιγμές ή περίοδοι ευεργετικής μοναξιάς είναι αυτές στις
οποίες νιώθουμε ότι είμαστε ένα με τον κόσμο που μας περιβάλλει –μια
ιδέα, ένα έργο τέχνης, τη φύση, το σύμπαν ολόκληρο– και σε απόλυτη
αρμονία με τον εαυτό μας.
Μη λειτουργικοί τρόποι αντιμετώπισης της μοναξιάς
Είναι συχνό φαινόμενο οι άνθρωποι να χρησιμοποιούν μη λειτουργικούς,
αναποτελεσματικούς τρόπους για να περιορίσουν τη μοναξιά τους. Δείτε
παρακάτω μερικούς από αυτούς ενδεικτικά:
Αποφεύγει κανείς τις σχέσεις: Κλείνεται στον εαυτό του, στο σπίτι
του, απομονώνεται από τους συγγενείς, τους στενούς φίλους, τις
παρέες, τις δραστηριότητες. Ένας φοιτητής που νιώθει πολλή μοναξιά
και αρχικά έμενε μόνος του, μπορεί να επιστρέφει στο σπίτι του όλα
τα Σαββατοκύριακα ή τις διακοπές, περιορίζοντας έτσι τις ευκαιρίες να
κάνει γνωριμίες με νέους της ηλικίας του στην περιοχή που βρίσκεται
το Πανεπιστήμιο, ή ακόμη μπορεί να επιστρέψει στη γονεϊκή εστία,
παραμελώντας ή εγκαταλείποντας τις σπουδές του. Μια φοιτήτρια,
ενώ βρίσκεται σε μια ομάδα, μπορεί να αποφεύγει τη βλεμματική
επαφή και να ασχολείται με το κινητό της ή ένα βιβλίο παριστάνοντας
ότι είναι άνετη, με αποτέλεσμα οι άλλοι να νομίζουν ότι τους
«σνομπάρει» ή ότι είναι «αντικοινωνική» και έτσι να την αφήνουν
μόνη.
Αποφεύγει κανείς τον εαυτό του: Για να μη μείνει μεγάλο διάστημα
μόνος του, διαμορφώνει κανείς επιφανειακές σχέσεις πολύ γρήγορα
και δεσμεύεται με ανθρώπους που δεν γνωρίζει καλά και με τους
οποίους δεν ταιριάζει.
Έχει υπερβολική εγρήγορση απέναντι σε πιθανές κοινωνικές
απειλές: Μια τέτοια απειλή είναι η απόρριψη από τους άλλους. Αυτό
τον οδηγεί να προσέχει επιλεκτικά οτιδήποτε επιβεβαιώνει την
προσδοκία του ότι θα τον απορρίψουν. Ακόμη, μπορεί να μη νοιάζεται
πραγματικά για τους άλλους, αφού αυτό που κυρίως τον ενδιαφέρει
είναι οι απειλές που νιώθει ότι δέχεται ο ίδιος.
Ασχολείται υπερβολικά με δραστηριότητες: Τέτοιες δραστηριότητες
είναι η μελέτη και τα χόμπι, που γίνονται σε βάρος του χρόνου που
αφιερώνει στις κοινωνικές σχέσεις.
Αρνείται τη μοναξιά: Χωρίς να έχει επίγνωση ότι το κάνει, αρνείται ότι
έχει προβλήματα που τον οδηγούν στη μοναξιά ή ότι νιώθει μοναξιά.
Καταφεύγει σε αντικοινωνικές ή/και αυτοκαταστροφικές
συμπεριφορές: Τέτοιες συμπεριφορές είναι οι εκρήξεις βίας, οι
βανδαλισμοί, η κατάχρηση ουσιών (κάπνισμα, αλκοόλ, ψυχοδραστικές
ουσίες, ναρκωτικά), η υπερφαγία, ή ο υπέρμετρος καταναλωτισμός.
Αναζητά συνεχώς ερωτικούς συντρόφους: Με αυτούς προσπαθεί
αντισταθμίσει το αίσθημα του κενού. Το σεξ και οι εναλλαγές
συντρόφων μπορεί να προσφέρουν προσωρινή ανακούφιση, πολλές
φορές όμως υπενθυμίζουν στο άτομο ακριβώς ότι οι σχέσεις του είναι
επιφανειακές και ότι δεν έχει αληθινούς συντρόφους.
Καταφεύγει στην παθητικότητα, την αδράνεια.
