Μοναξιά είναι η απόκλιση ανάμεσα στον αριθμό και στην ποιότητα των σχέσεων που έχετε και που θα επιθυμούσατε να έχετε. Μοναξιά μπορεί να νιώθετε ακόμα και αν είστε περιτριγυρισμένοι από κόσμο – γι’ αυτό υπάρχουν άνθρωποι που αισθάνονται μοναξιά στον γάμο τους ή μέσα στο πλήθος.
Αντίθετα, ίσως έχετε μόνο έναν ή δύο φίλους, αλλά ο δεσμός μαζί τους να είναι τόσο ισχυρός, που ικανοποιούνται οι κοινωνικές ανάγκες σας και δεν αισθάνεστε μοναξιά.
Σύμφωνα με τον ερευνητή Τζον Κασιόπο, σε ορισμένες περιπτώσεις η δυσφορία που προκαλεί η μοναξιά είναι εφάμιλλη της πείνας, της δίψας ή του σωματικού πόνου. Οι άνθρωποι είμαστε όντα κοινωνικά και δίχως την επαφή με τους άλλους υπάρχει περίπτωση να καταρρεύσουμε ψυχικά και σωματικά.
Όσοι αισθάνονται χρόνια μοναξιά παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου και υπάρχει πιθανότητα το ανοσοποιητικό τους σύστημα να υπολειτουργεί.
Το αίσθημα μοναξιάς στην παιδική ηλικία έχει αρνητικές συνέπειες που μπορεί να διαρκέσουν χρόνια μετά την εφηβεία. Σύμφωνα με τις έρευνες, κάποιος που νιώθει απομόνωση ως παιδί είναι πιθανότερο να παρουσιάζει κακή υγεία στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής του. Μια έρευνα έδειξε ότι παιδιά που περνούσαν πολύ χρόνο μόνα και δεν τα συμπαθούσαν οι συνομήλικοί τους είχαν χειρότερη υγεία ως ενήλικες.
Αυτό συμβαίνει γιατί η μοναξιά προκαλεί στρες, και το χρόνιο στρες επιδεινώνει τη σωματική υγεία.
Γιατί η μοναξιά πονάει τόσο;
Από τη φύση μας είμαστε έτσι φτιαγμένοι που, αν αισθανόμαστε μοναξιά για μεγάλο διάστημα, βιώνουμε ψυχικό πόνο και, αν δεν κάνουμε κάτι για να τον αντιμετωπίσουμε, μπορεί ακόμα και να αρρωστήσουμε. Και όλα αυτά οφείλονται στην εξέλιξη.
Ήταν επικίνδυνο για τους προγόνους μας να μένουν μόνοι για μεγάλα διαστήματα, γιατί ίσως δέχονταν επίθεση από άγρια ζώα. Προστατεύονταν από τον κίνδυνο δημιουργώντας ομάδες.
Αυτό το βασικό ένστικτο να θέλουμε γύρω μας άλλους ανθρώπους για να αισθανθούμε ασφαλείς δεν έχει αλλάξει. Επομένως, όπως η πείνα μάς ωθεί να βρούμε τροφή και η δίψα νερό, η μοναξιά μάς ωθεί να βρούμε φίλους.
Όλοι έχουμε ανάγκη να αισθανθούμε ότι ανήκουμε κάπου, ανάγκη που, όταν δεν ικανοποιείται, νιώθουμε τις δυσμενείς συνέπειες.
Όταν μιλάμε στους άλλους, έχουμε πιο θετική εμπειρία.
Όταν μιλάμε στους άλλους, έχουμε πιο θετική εμπειρία. Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο ρώτησαν τους συμμετέχοντες σε μια έρευνα πώς θα αισθάνονταν αν το πρωί που πήγαιναν στη δουλειά, αντί να κλειστούν στον εαυτό τους, μιλούσαν σε κάποιον συνεπιβάτη τους στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Παρότι οι περισσότεροι πίστευαν ότι υπό αυτές τις συνθήκες η συζήτηση θα έκανε τη διαδρομή πιο δυσάρεστη, όταν το δοκίμασαν στο πλαίσιο του πειράματος, συνέβη το αντίθετο.
Στη διάρκεια του πειράματος, οι συμμετέχοντες που επιλέχθηκαν τυχαία να μιλήσουν σε κάποιον συνεπιβάτη τους τελικά είχαν πιο θετική εμπειρία.
Αν, λοιπόν, αισθανόμαστε καλύτερα όταν μιλάμε, γιατί καθόμαστε απομονωμένοι όταν πηγαίνουμε στη δουλειά; Γιατί, όπως λένε οι εμπνευστές της έρευνας, «υποτιμάμε την επιθυμία των άλλων για επαφή».
Το πείραμα διενεργήθηκε πρώτα από Αμερικανούς ερευνητές, αλλά τα ευρήματα ήταν παρόμοια όταν επαναλήφθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η μοναξιά επηρεάζει τη σκέψη σας
Όταν μένουμε μόνοι για καιρό, αρχίζουμε να αισθανόμαστε ανασφάλεια, ως αποτέλεσμα μηχανισμών επιβίωσης που έχουμε αναπτύξει μέσα από την εξελικτική διαδικασία.
Αρχίζουμε να ανησυχούμε για απειλές. Στη σύγχρονη κοινωνία, οι απειλές δεν είναι πλέον επιθέσεις ζώων της ζούγκλας, αλλά πράγματα με πολύ πιο λεπτή υφή – η ψυχρή έκφραση κάποιου σε μια βιντεοκλήση ή μια διφορούμενη κατάσταση που μας προκαλεί αβεβαιότητα. Όταν είμαστε μόνο είναι πιθανότερο να ερμηνεύσουμε μια ουδέτερη έκφραση στο πρόσωπο κάποιου ως αρνητική και να σκεφτούμε ότι δεν μας συμπαθεί.
Σύμφωνα με έρευνες, τα μοναχικά άτομα εντοπίζουν συνεχώς κοινωνικές απειλές στο περιβάλλον τους, πιστεύουν συχνότερα ότι θα τους απορρίψουν και βλέπουν τον εαυτό τους και τους άλλους με λιγότερο ευνοϊκή ματιά. Επίσης, οι μοναχικοί άνθρωποι αισθάνονται συνήθως λιγότερο αναζωογονημένοι μετά τον νυχτερινό ύπνο, ακόμα και αν κοιμήθηκαν τις συστηνόμενες ώρες.
Έτσι, την επόμενη μέρα ίσως έχουν μειωμένη ενέργεια, κάτι που κάνει ακόμα πιο δύσκολο να υπομείνουν τον πόνο μας κοινωνικής απομόνωσης. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο.
Οι φίλοι δεν είναι απλώς μια ευχάριστη προσθήκη στη ζωή. Είναι απαραίτητοι για την ευημερία και την υγεία μας. Όταν νιώθουμε μοναξιά, βλέπουμε τον κόσμο διαφορετικά
Γενικά, όταν νιώθουμε μοναξιά, απορούμε γιατί αισθανόμαστε έτσι ή γιατί δεν θέλει να μιλήσει κανείς μαζί μας. Οι απαντήσεις που θα δώσουμε σε αυτά τα ερωτήματα έχουν σημαντική επίδραση στην ψυχολογία και στις πράξεις μας και ενδέχεται να κρίνουν κατά πόσο θα κάνουμε τα απαραίτητα βήματα για να ξεπεράσουμε τη μοναξιά ή να ηρεμήσουμε.
Η μοναξιά συχνά έχει να κάνει με τις αντιλήψεις μας. Και η αντίληψη είναι κάτι που αλλάζει. Ας δούμε πώς:
Εστιάστε σε αυτό που κάνετε, όχι στο ποιοι είστε
Για να ξεπεράσετε τη μοναξιά, πρέπει να κατανοήσετε τη δύναμη της αντίληψης. Όταν αναρωτιέστε γιατί κανείς δεν επιθυμεί να περάσει χρόνο μαζί σας ή θεωρείτε ότι είστε «παράξενοι», αυτό δημιουργεί ένα νοητικό εμπόδιο. Κατηγορώντας τον εαυτό σας για την κατάσταση, υποσυνείδητα του λέτε ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα· ότι το πρόβλημα είναι «μόνιμο». Αντί για αυτό, εστιάστε στο τι κάνετε. Τι κάνετε για να βελτιώσετε την κατάσταση, τα βήματα που ακολουθείτε για να μη νιώθετε τόσο μόνοι, μιλήστε, για παράδειγμα, σε συγκεκριμένο αριθμό ατόμων, γίνετε μέλος σε μια νέα ομάδα, λέσχη ή διαδικτυακή κοινότητα.
Δεχτείτε πως όλοι αντιδρούν διαφορετικά
Κάτι άλλο που βοηθάει να ξεπεράσετε τη μοναξιά είναι η συνειδητοποίηση ότι όλοι αντιδρούν διαφορετικά. Για να συνδεθείτε με τους άλλους, πρέπει να αποδεχτείτε ότι οι αντιδράσεις τους διαφέρουν. Ορισμένοι δεν θα συμμεριστούν τη χαρά σας όταν λέτε κάτι ευχάριστο και ίσως δεν σας βοηθήσουν, παρόλο που εσείς τους βοηθήσατε στο παρελθόν.
Όλοι έχουμε ακούσει τη συμβουλή ότι για να κάνουμε φίλους πρέπει να δείχνουμε ενδιαφέρον για τους άλλους και να τους κάνουμε ερωτήσεις. Και όντως είναι μια καλή αρχή. Αλλά τι κάνετε όταν εκείνοι αντιδρούν με χλιαρό τρόπο; Σίγουρα μπορεί να είναι αποθαρρυντικό, και γι’ αυτό πρέπει να αποδεχτείτε ότι οι άνθρωποι έχουν απρόβλεπτες αντιδράσεις και να μάθετε να το ξεπερνάτε.
Αλλάξτε τον τρόπο που ακούτε, όχι τον τρόπο που μιλάτε
Όταν κάποιος μας μιλάει, συχνά σκεφτόμαστε τι θα πούμε, πώς θα απαντήσουμε. Αυτό δεν μας επιτρέπει να ακούσουμε πραγματικά τι μας λέει και να το αφομοιώσουμε. Έτσι, ο άλλος νιώθει ότι δεν «ακούστηκε» και επομένως είναι δύσκολο να μάθουμε ο ένας τον άλλο. Αν, λοιπόν, θέλετε να βελτιώσετε τις σχέσεις σας και να δημιουργήσετε στενότερους δεσμούς, ακούστε με σκοπό να κατανοήσετε τον άλλο, όχι απλά να απαντήσετε. Τότε οι σχέσεις σας αλλάζουν και ο άλλοι αισθάνονται ότι τους ακούτε. Όταν αγνοείτε τις σκέψεις σας και εστιάζετε στις σκέψεις των άλλων, θα αισθανθούν ότι τους καταλαβαίνετε. Αρχίζουν να νιώθουν σύνδεση και εγγύτητα μαζί μας.
Αλλάξτε εστίαση
Όσο σκέφτεστε πόσο μόνοι είστε, τόσο χειρότερα θα νιώθετε. Για να το ξεπεράσετε, αλλάξτε εστίαση. Στρέψτε τον προβολέα μακριά από τον εαυτό σας και τα προβλήματα που αντιμετωπίζετε και εστιάστε στον άλλο. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, πώς να προσφέρετε, να συμμετέχετε σε κάποια εθελοντική δράση ή να μαγειρέψετε για τον γείτονα ή τον φίλο σας που περνάει μια πιεστική περίοδο. Αφιερώνοντας χρόνο σε κάποιον άλλο, συμβαίνουν δύο πράγματα:
Πρώτον, ξεχνάτε τα προβλήματά σας και ο πόνος της μοναξιάς μειώνεται. Και, δεύτερον, διαπιστώνετε ότι μπορείτε να κάνετε τη διαφορά για κάποιον άλλο. Και αυτό αυξάνει το αίσθημα ψυχικής ευημερίας.
Μάθετε να αισθάνεστε καλά και μόνοι
Μερικές φορές η μοναξιά δεν έχει να κάνει με το πόσους ανθρώπους έχετε γύρω σας. Παρότι το να έχετε πολλούς ανθρώπους γύρω σας ίσως σας κάνει να νιώσετε καλύτερα, συχνά δεν αρκεί. Για παράδειγμα, αν πάτε σε ένα πάρτι ή μια συνάντηση, ίσως αισθανθείτε καλύτερα όσο βρίσκεστε εκεί, αλλά τη στιγμή που θα επιστρέψετε σπίτι η διάθεσή σας να πέσει κατακόρυφα. Γι’ αυτό πρέπει να μάθετε να αισθάνεστε καλά και μόνοι, όταν δεν είναι κανείς δίπλα σας, όταν σας τυλίγει η σιωπή.
