Το να μάθουμε τον εαυτό μας είναι μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση μιας και χρειάζεται να τον εκπαιδεύσουμε στην τέχνη της αυτοπαρατήρησης και καθαρής αντίληψης των συναισθημάτων και των σκέψεων μας.
Στην ψυχανάλυση χρησιμοποιείται ο όρος του ελεύθερου συνειρμού για να περιγράψει εκείνη τη διαδικασία όπου ο αναλυόμενος εκφράζει στον αναλυτή του, χωρίς κανένα φιλτράρισμα την κάθε του σκέψη. Αυτό βοηθάει το άτομο να ορίσει τις βαθύτερες σκέψεις και συναισθήματα και άρα να αποκτήσει πρόσβαση σε μέρη του εαυτού που μέχρι τότε του ήταν άγνωστα.
Συχνά, λέμε στους ασθενείς να παρατηρούν τον εαυτό τους έξω από τις συνεδρίες, έτσι ώστε να μάθουν να ακούν τι τους λέει ο εσωτερικός τους εαυτός. Πολλές φορές, έχουμε συμπτώματα γιατί δεν υπακούμε στις επιθυμίες, σκέψεις και συναισθήματά μας. Αγνοούμε την ύπαρξη ενός εαυτού μέσα μας που μπορεί να υποφέρει, να καταπιέζεται, να αιμορραγεί ψυχικά, που μπορεί να φωνάζει για βοήθεια και εμείς απλά να τον απαξιώνουμε και να τον παραβλέπουμε.
Ο καλύτερος δρόμος προς την επίγνωση του αληθινού εαυτού είναι η αναγνώριση των συναισθημάτων μας την ώρα που τα νοιώθουμε και να θέλουμε να κάνουμε κάτι με αυτά.
Για παράδειγμα, όταν κάποιος νοιώθει θυμό, το πρώτο στάδιο επίγνωσης είναι η κατανόηση ότι νοιώθει θυμό, αλλά και σε ένα δεύτερο χρόνο να μπορεί να ελέγξει αυτό το θυμό και να μην πάρει τον έλεγχο του εαυτού. Τα συναισθήματα έχουν τόση δύναμη για την ανθρώπινη ύπαρξη και ψυχική ζωή που κατευθύνουν τον χαρακτήρα του ατόμου προς διαφορετικές κατευθύνσεις.
Τα συναισθήματα μπορεί να μας κάνουν υπερευαίσθητους, δηλαδή επειδή τα αισθανόμαστε τόσο έντονα να μην τα αντέχουμε και να μας οδηγούν σε μονοπάτια πανικού, συμπτωμάτων και απόλυτης παράδοσης σε αυτά. Από την άλλη μπορεί να έχουμε επίγνωση αλλά να μην θέλουμε να τα κατανοήσουμε και να εμβαθύνουμε δημιουργώντας ανθρώπους αδιάφορους και απαθείς.
Μερικοί από εμάς είμαστε πιο συντονισμένοι με το συναισθηματικό ψυχικό μας κόσμο, άλλοι χρειάζεται να κάνουν μεγαλύτερη προσπάθεια. Όπως και να έχει, ο συναισθηματικός νους τρέφετε με το συμβολισμό, το μεταφορικό λόγο, τα ποιήματα, τη μουσική, τα παραμύθια, το θέατρο, την τέχνη και την καλλιέργεια της δημιουργικότητας. Στην ψυχοθεραπεία δίνουμε μεγάλη έμφαση στα όνειρα, μια άκρως δημιουργική διαδικασία ανεύρεσης νοήματος και αποκάλυψης του αληθινού εαυτού. Έτσι, η χαρτογράφηση και διερεύνηση του ενδοψυχικού μας κόσμου μπορεί να μας φανερώσει πτυχές του δικού μας εσωτερικού κόσμου που θα μας συνεπάρει και εν δυνάμει να μας προσφέρει μια ζωή πιο ολοκληρωμένη, πιο ισορροπημένη και σίγουρα ψυχικά πιο πλούσια.
